تغذیه آبزیان و بررسی استفاده از افزودنی های خوراک در آن

باتوجه ‌به پیشرفت جوامع و افزایش تقاضای منابع پروتئینی، صنعت آبزی‌پروری در چند دهه اخیر پیشرفت چشمگیری داشته است. برای افزایش عملکرد و بهبود سلامت ماهی امروزه از افزودنی‌های مختلفی در خوراک استفاده می‌شود. ما در این مقاله سعی داشتیم به انواع افزودنی‌های خوراک آبزیان بپردازیم. با ماه همراه باشید.

اهمیت تغذیه مناسب آبزیان

با پیشرفت علم و بررسی تأثیر چربی‌های اشباع بر سلامتی، تقاضا برای مصرف گوشت ماهی افزایش‌یافته است. طبق اعلام سازمان خارو بار جهانی در سال 2012 تقریباً 16 درصد از پروتئین حیوانی مصرفی انسان‌ها از پروتئین ماهی می باشد. ذخایر دریایی کشش لازم جهت تأمین این حجم از تقاضا را ندارند.

ازاین‌رو صنعت آبزی‌پروری رونق خاصی یافته است. باتوجه ‌به پیشرفت تغذیه‌ای و پرورشی این صنعت، بازدهی خوراک و پرورش ماهی افزایش‌یافته است. ماهی ها منبع غنی از پروتئین باکیفیت، ویتامین‌ها، چربی‌های مفید و مواد معدنی هستند. به دلیل نوع‌پرورش هزینه‌های زیادی جهت درمان و پیشگیری آبزیان صرف می‌شود. از همین رو محققین جهت افزایش سلامت و بازدهی ماهی مطالعه و آزمایش‌ها زیادی انجام داده‌اند که استفاده از افزودنی در خوراک تا حدودی این نیازها را برطرف ساخته است.

اهمیت استفاده از پلت بایندر

ویژگی‌های خوراک مناسب ماهی

بخش تأمین خوراک در آبزی‌پروری نیز مانند صنایع دامپروری و پرورش طیور پرهزینه‌ترین بخش را به خود اختصاص داده است. فرایند تولید خوراک در هر منطقه بستگی به‌وفور ماده اولیه در آن منطقه دارد. در فرایند تولید خوراک ماهی، برای بالانس پروتئین و اسید آمینه‌های ضروری از روغن ماهی، مواد معدنی و ویتامین‌ها استفاده می‌شود. در تولید خوراک ماهی علاوه بر تأمین مواد مغذی جیره، شاخص جذب آب، حلالیت و سختی خوراک در محیط آب نیز باید در نظر گرفته شود. در تولید خوراک ماهی علاوه بر تأمین مواد مغذی، ترکیباتی جهت افزایش دسترسی مواد مغذی و حفاظت از ترکیبات غذایی آسیب پذیرد جیره افزوده می‌شود.

جیره خوراک ماهی چگونه است؟

به‌عنوان‌مثال اجزای خوراک ماهی شامل 62% پودر ماهی، 20% آرد گندم، 20% روغن ماهی، 4/3% آب پنیر،1/2% ویتامین و مواد معدنی و 5/0% کولین کلراید برای عملکرد و ساختار سلول استفاده می‌شود. تقریباً 60 درصد از هزینه خوراک مربوط به پودر ماهی است. برای کاهش هزینه خوراک نسبتی از پودر ماهی با پروتئین گیاهی مختلف جایگزین (آرد سویا و آرد پنبه‌دانه به ترتیب با نسبت پروتئین 44 و 38 درصد) می‌شود. یک پودر ماهی خوب تقریباً 60 الی 70 درصد پروتئین، 2 تا 14 درصد چربی، 6 الی 12 درصد رطوبت و 18 تا 25 درصد خاکستر است.

افزودنی‌های خوراک ماهی

برای افزایش بازدهی حداکثری خوراک ماهی از افزودنی‌های مختلفی استفاده می‌شود

1- بایندرها (چسباننده خوراک)

2- ضد میکروبی‌ها

3- اجزای داروئی

4- آنتی‌اکسیدان‌ها

5- محرک رشد

6-مواد جاذب سموم

پلت بایندرهای خوراک آبزیان

برای جلوگیری از گسستگی اجزای خوراک ماهی و حفظ یکپارچگی اجزای خوراک در آب از پلت بایندرهای گوناگونی استفاده می‌شود. اغلب انتخاب نوع بایندر ارتباط مستقیم با قیمت و کیفیت آن دارد. بایندر کمک می‌کند خوراک آردی تحت‌تأثیر دما و رطوبت به خوراک پلت تبدیل شود.

سایزبندی پلت بسته به نوع حیوان متفاوت است. تنها بایندر بر کیفت پلت تأثیرگذار نمی‌باشد بلکه اجزای خوراک هم نقش بسزایی در یکپارچگی خوراک دارند. به طور مثال می‌توان به محصولات نشاسته‌ای، گلوتن گندم، آرد گندم، صمغ‌های گیاهی و… به‌عنوان هم‌بند (بایندر) اشاره داشت.

درگذشته اغلب از آرد گندم به‌عنوان بایندر استفاده می‌شده است. اما امروزه با پیشرفت دانش تغذیه‌ای از پلت بایندرهای غیر رسی مانند A-BIND شرکت سپهر ماکیان فر تاک به دلیل میزان خاکستر کمتر و چسبانندگی بهتر استفاده می‌گردد.

ضدعفونی‌کننده‌های خوراک آبزیان

خوراک ماهی درصورتی‌ که در شرایط انبارداری نامناسب قرار گیرد مستعد رشد باکتری، قارچ و سایر پاتوژن‌ها می‌گردد. جهت حفظ کیفیت خوراک تولیدی و ممانعت از فساد و جلوگیری از رشد بار میکروبی مواد اولیه خوراک از ضد میکروب‌های گوناگونی استفاده می‌شود. اجزای خوراک ناقل بسیار مهم آلودگی محسوب می‌شوند. برای کاهش بار میکروبی خوراک از ضدعفونی‌کننده‌های خوراک و اسیدیفایرها استفاده می‌شود.

ضدعفونی کننده خوراک

اسیدیفایرها در خوراک آبزیان

دسته اسیدهای الی با ترکیبات کربوکسیل دار (COOH-R) هستند. از بین این ترکیب‌ها، اسیدهای آلی داری 1 تا 7 کربن نیز دارای اثرات ضدمیکروبی بوده و از تخمیر میکروبی و یا فرایندهای سنتتیک به دست می‌آیند.

مهم‌ترین علت استفاده از اسیدهای عالی می‌توان به جایگزینی آنها با آنتی‌بیوتیک‌های محرک رشد و پیشگیری از عفونت‌های روده‌ای اشاره داشت. اسیدهای آلی و نمک‌های آلی بیشتر به‌عنوان افزودنی‌های نگهدارنده به خوراک اضافه می‌شوند.

از دیگر مزایای اسیدیفایرها می‌توان حفظ عملکرد و سلامت حیوان و همچنین، کاهش عوامل رشد آنتی‌بیوتیکی اشاره داشت. مکانیسم اثر این اسیدها تحریک ترشح آنزیم معده و قابلیت هضم مواد مغذی، و نتیجه این فعالیت کاهش ضریب تبدیل خوراک و افزایش وزن روزانه است. بهبود عملکرد اسید کننده‌ها در دامپروری و آبزیان با تأثیرگذاری بر تغذیه، مجرای روده‌ها و سوخت‌وساز جانوران است.

اسیدهای آلی در خوراک با کاهش جمعیت ریز موجودات بیماری‌ها و سموم آنها مدت‌زمان نگهداری خوراک را افزایش می‌دهند. یکی از نکات مهم، اسیدهای آلی با pKa بیشتر، طول زنجیره بلندتر و غیراشباع اثر ضد میکربی بیشتری دارند.

اهمیت استفاده از اسیدی فایر ها را در اینجا بخوانید

اجزای دارویی خوراک ماهی

برای پیشگیری و درمان بیماری ماهی‌ها و حتی تحریک رشد و بهبود عملکرد از داروهای گوناگونی استفاده می‌شود. اما باید توجه داشت استفاده از دارو یکی از عوامل ایجاد سویه‌های مقاوم باکتری است. مسئله نگران‌کننده دیگر در استفاده از دارو در جیره خوراک ماهی تداخلات با مواد مغذی است. برخی از این تداخلات موجب کاهش مقدار جذب دارو تأثیرگذار می‌شوند.

مواد مغذی همچون پروتئین و کربوهیدرات جیره در میزان دفع و نیمه‌عمر داروها تأثیرگذار هستند. گاهی داروها نسبت به هم اثر تقابل دارند و باید در استفاده از آن این نکات را مدنظر داشت. امروزه به دلیل کاهش مقاومت باکتریایی، جایگزین‌های داروها از جمله اسیدیفایرها و گیاهان دارویی در جیره بیشتر استفاده می‌شوند.

آنتی‌اکسیدان‌ها

آنتی‌اکسیدان‌ها در خوراک آبزیان جزو مکمل‌های افزایش ماندگاری خوراک طبقه‌بندی می‌شود. مقاومت خوراک در برابر اکسیداسیون افزایش می‌دهد و موجب کاهش هدر روی و کاهش هزینه خوراک می‌شوند. می‌توان یکی از مهم‌ترین کاربرد آنتی‌اکسیدان در جیره حذف رادیکال آزاد اشاره کرد. باید توجه داشت استفاده از آنتی‌اکسیدان مانع از اکسیداسیون چربی نمی‌شود. بلکه آن را به تأخیر می‌اندازد.

مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها در خوراک اغلب در ترکیبات ویتامینی و چربی در خوراک افزوده می‌شوند. مهم‌ترین آنتی‌اکسیدان طبیعی ویتامین E است که در مواد خوراکی حاوی چربی وجود دارد. عوامل گوناگونی همچون شرایط انبار و نوع آنتی اکسیداسیون در تأخیر اکسیداسیون مؤثر هستند.

محرک رشد آبزیان

باتوجه‌به اینکه 60 درصد از هزینه واحد آبزی‌پروری مربوط به هزینه خوراک است. تمام تلاش کارشناسان جهت افزایش بهره‌وری خوراک و رشد حداکثری ماهی است. مخلوطی از اسیدهای آمینه فرم L گلایسین_بتائین و اینوزین_فسفات در دنیا به‌عنوان محرک‌های رشد غذایی طبقه‌بندی می‌شوند. فایتوژنیک ها، پروبیوتیک‌ها، پری بیوتیک ها و سین بیوتیک ها و با افزایش میل و اشتها به خوراک باعث ارتقا رشد و افزایش عملکرد ماهی می‌شوند.

پری بوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها

در آبزی‌پروری علاوه بر تأمین مواد مغذی برای رشد و نمو ماهی، بهبود سلامت و کاهش استرس عوامل بیماری‌زا می‌توان از پری بوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها در خوراک ماهی استفاده کرد. باتوجه‌به مطالعات اخیر استفاده از این افزودنی‌ها افزایش‌یافته است. پری بوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها ترکیبات غیرقابل‌هضم‌اند که با بهبود فلور میکروبی روده باعث رشد و سلامت جاندار می‌شوند. نتیجه استفاده از این افزودنی‌ها بهبود رشد باکتری‌های مفید دستگاه گوارش، افزایش هضم و جذب خوراک، جذب بهتر ویتامین‌ها و مواد معدنی بخصوص کلسیم و فسفر باشد. در نهایت رشد بهتر ماهی را به همراه دارد.

پروبیوتیک چیست

مواد جاذب سموم قارچی

به‌منظور کاهش هدر روی خوراک، کاهش هزینه تولیدی خوراک و افزایش مصرف خوراک از جاذب‌های مواد غذائی در خوراک ماهی استفاده می‌شود. باتوجه‌به آلودگی قارچی مواد اولیه، مهم‌ترین جاذب می‌توان به توکسین بایندرها اشاره داشت که با تشکیل کمپلکس با سموم قارچی و از دسترس خارج‌کردن این سموم از دستگاه گوارش نقش به سزایی در بهبود عملکرد و کیفت خوراک دارند.

اثرات افزودنی خوراک آبزیان

 افزودنی‌های خوراک جزء اجزای غیر مغذی جیره هستند در بالانس جیره نقش مهمی و تأثیرگذاری بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خوراک در راستای بهبود عملکرد آبزیان دارند. نتیجه نهایی تمام افزودنی‌های ذکر شده در خوراک ماهی افزایش کیفیت، عملکرد و کارایی خوراک است.

باتوجه‌به هزینه خوراک در صنعت پرورش افزایش بازدهی خوراک اهمیت ویژه‌ای دارد. خوراک مصرفی اگر تمام مواد ضد تغذیه‌ای مواد اولیه آن مهار شده باشند. موجب افزایش قابلیت هضم خوراک و در نتیجه ماهی با صرف کمترین انرژی به رشد مطلوب و ارتقای سیستم ایمنی می‌شود.

مهم‌ترین افزودنی‌های خوراک در صنعت آبزی‌پروری به ویتامین‌ها، آنزیم‌ها، آمینواسیدها، پری بوتیک و پروبیوتیک‌ها، توکسین بایندرها، مخمرها (بتا گلوکان، نوکلئوتید و MOS)، فتوژنیک‌ها (روغن‌های ضروری)، اسیدهای آلی، رنگ‌دانه‌ها (کارتنوئیدها)، ضد کپک‌ها، امولسیفایرها، اسیدهای چرب امگا 3 و… را می‌توان اشاره داشت.

در انتها دعوت میشود جهت اطلاع از سمینارهای آموزشی و رایگان شرکت فرتاک پیج اینستاگرام فرتاک را دنبال بفرمایید.