توکسین بایندر چیست؟ چگونه عمل می کند؟

توکسین بایندر چیست‌ ؟ توکسین بایندر به موادی گفته می شود که توانایی جذب و خنثی کردن مایکوتوکسین ها را دارند. در این مطلب به معرفی توکسین بایندر پرداختیم.

توکسین بایندر چیست‌ و چگونه عمل میکند؟

توکسین بایندر به موادی گفته می شود که توانایی جذب و خنثی کردن مایکوتوکسین ها یا سموم قارچی را دارند. مایکوتوکسین ها سموم تولید شده توسط قارچ های کپکی هستند که به میزان قابل توجهی در غذای انسان، دام و طیور حضور دارند. سموم قارچی علاوه بر اینکه عوارضی همچون نارسایی های کبدی، کلیوی، گوارشی،تولید مثلی، ایمنی و … را در بدن دام و طیور ایجاد میکنند، قابل انتقال به فرآورده های آن ها بوده و می توانند در بدن انسان نیز مشکلات جدی را ایجاد نمایند.

از جمله ی آن ها می توان به سرطان ها، نارسایی های کبدی و کلیوی اشاره کرد. به همین جهت کارخانجات فرآوری محصولات دام و طیور معمولا پیش از خرید آن ها آزمایشات مربوط به سنجش میزان مایکوتوکسین ها را انجام می دهند.

مایکوتوکسین ها انواع مختلفی دارند که از جمله مهمترین آنها می توان به آفلاتوکسین ها، اکراتوکسین ها، زیرالنون، دئوکسی نیو لئون، تریکوتسن ها و… اشاره کرد.

مطلب پیشنهادی: انواع مایکوتوکسین ها

انواع توکسین بایندر چیست ؟ چگونه عمل می کنند؟

همانگونه که مایکوتوکسین ها انواع مختلفی دارند، توکسین بایندرها نیز انواع مختلفی دارند. چرا که هرکدام از مایکوتوکسین ها خواص شیمیایی منحصر به فردی دارند، بناراین ترکیبات جاذب آن ها نیز متفاوت است.

به طور کلی توکسین بایندرها به 2 دسته کلی توکسین بایندرهای رسی یا معدنی و آلی تقسیم می شوند. همچنین ترکیبات اسیدهای آلی و نمک ها نیز در مقابله با مایکوتوکسین ها موثر هستند که در ادامه هر یک از آن ها را بررسی خواهیم کرد.

1- توکسین بایندرهای رسی یا معدنی

توکسین بایندرهای رسی یا معدنی شامل آلومینوسیلیکات ها، بنتونیت سدیم و پتاسیم، زئولیت ها و … هستند. اساس کار این مواد ساختار باردارشان است که توان جذب مایکوتوکسین ها با بار الکتریکی مخالف را دارند. نکته ی قابل توجه در این رابطه میزان بار الکتریکی و سطح قابل تماس ذرات با سموم است که نشان دهنده ی میزان بازدهی آن هاست. هرچه این دو شاخصه بالاتر باشد، توکسین بایندر در جذب مایکوتوکسین ها کارآمدتر خواهد بود.

این نوع توکسین بایندرها که بنتونیت یکی از آن هاست، توانایی جذب آفلاتوکسین ها را دارند و برای مقابله با سایر مایکوتوکسین ها باید از دیگر ترکیبات جاذب سموم استفاده نمود که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت. البته استفاده از توکسین بایندرهای رسی می تواند موجب کاهش سرعت عبور خوراک در روده شود که این مسئله اثرگذاری سایر توکسین بایندرها بر مایکوتوکسین های دیگر را افزایش می دهد. همچنین بنتونیت ها به طور معمول به عنوان پلت بایندر در کارخانجات خوراک دام و طیور استفاده می شوند که این مسئله موجب کاهش میزان آفلاتوکسین در خوراک دام و طیوری که از خوراک پلت استفاده می کنند خواهد شد. البته جذب ریزمغذی ها نظیر ویتامین ها و مواد معدنی از جمله نگرانی های استفاده از توکسین بایندرهای رسی یا معدنی است.

مطلب پیشنهادی: آفلاتوکسین ها و عملکرد توکسین بایندر ها در جذب آن

2- توکسین بایندرهای آلی

توکسین بایندرهای آلی معمولا بر پایه ی دیواره مخمر هایی از جنس 1و3 بتاگلوکان و 1و6 بتاگلوکان هستند. این پلی ساکاریدها برخلاف توکسین بایندرهای رسی یا معدنی غیر قطبی هستند و در نتیجه خطری برای جذب ریزمغذی های ویتامینی و معدنی یا سایر مواد مغذی جیره محسوب نمی شوند.

مارپیچ های طولانی و پیچیده این بتاگلوکان ها قادر است با پیوندهای هیدروژنی و واندروالسی مایکوتوکسین هایی همچون اکراتوکسین و زیرالنون را به دام انداخته و همراه با خود این سموم قارچی را وارد مدفوع نماید. از آنجایی که دیواره مخمر توکسین بایندر قدرتمند است، توان جذب بالایی داشته و می تواند تا حد قابل توجهی از مایکوتوکسین های ذکر شده را به خود جذب نماید.

خاصیت دیگر دیواره ی مخمر تقویت باکتری های تجزیه کننده ی لاکتات است. لاکتات در گاوهای شیری عامل ایجاد اسیدوز است که اسیدوز به طور غیر مستقیم موجب تولید اندوتوکسین ها که سموم باکتریایی بوده و موجب آسیب های التهابی و عصبی در بدن دام می شود. بنابراین دیواره مخمر می تواند نقش پیشگیری از تولید برخی از سموم را در دام داشته باشد.

لازم به ذکر است تجزیه ی لاکتات موجب تنظیم pH شکمبه شده که این مسئله در بهبود بازدهی هضم خوراک موثر است.

3- اسیدهای آلی و نمک آن ها

اسیدهای آلی که با نام تجاری اسیدیفایر نیز شناخته می شوند، می توانند از دو طریق با مایکوتوکسین ها مقابله کنند. ابتدا این که افزودن اسیدهای آلی به خوراک به علت کاهش pH محیط امکان رشد را از قارچ های کپکی تولید کننده ی مایکوتوکسین خواهند گرفت. همچنین مشاهده شده است که اسید لاکتیک بر برخی از سموم قارچی موثر است. باکتری های تولیدکننده ای اسید لاکتیک یا لاکتوباسیلوس ها قادرند با تولید لاکتیک اسید برخی از سموم قارچی را غیر فعال کنند.

چگونه توکسین بایندر مناسب را انتخاب کنیم؟

1- باید بر طیف گسترده ای مایکوتوکسین ها موثر باشند. برای این منظور استفاده از توکسین بایندرهای چندجزئی توصیه می شود.

2- میل ترکیبی بالایی با مایکوتوکسین ها داشته باشد. به طوری که سریعا مایکوتوکسین را جذب کرده و پیوند میان آن ها تا انتهای دستگاه گوارش یعنی هنگامی که مایکوتوکسین دفع می شود پایدار بماند.

3- در هضم و جذب سایر مواد مغذی اخلال ایجاد نکند. برخی از توکسین بایندرها، به خصوص بنتونیت ها ممکن است در جذب برخی ریزمغذی ها از جمله مواد معدنی اخلال ایجاد کنند. عناصر معدنی نظری کلسیم، منیزیم، روی، منگنز و همچنین سدیم در خطر ترکیب با توکسین بایندرهای رسی هستند. البته میزان جذب این عناصر در ترکیبات رسی مختلف، بسته به کیفیت آن متفاوت است. همچنین در فرایندهای تولید خوراک به خصوص خوراک پلت اخلال ایجاد نکنند.

4- مقاوم در برابر حرارت (هنگام پلت یا اکسترود کردن خوراک)، pH و سایر ریزمغذی های خوراک باشد.

5- آزمایشات برون تنی و درون تنی برای محصول هر شرکت تولیدی باید وجود داشته باشند. همچنین اطمینان از عدم وجود فلزات سنگین از طریق آزمون های آزمایشگاهی معتبر باید حاصل شود.

6- برخی توکسین بایندرها نظیر ای-گارد پلاس تولید شده در شرکت تولیدی فرتاک حاوی ترکیباتی مانند آنتی اکسیدان ها یا ترکیبات فایتوژنیک هستند که اثرات جانبی مایکوتوکسین ها را تقلیل می دهند.