آب مناسب برای پرورش ماهی قزل آلا شاید اولین سوالی باشد که به ذهن کسانی که می خواهند این گونه آبزی مفید را پرورش دهند می رسد. تامین آب مناسب و حفظ کیفیت آن از جمله مهمترین امور مدیریتی در پرورش آبزیان است. در این مقاله قصد داریم به بررسی اجمالی شاخصه های کیفی آب، مقادیر آن و و راهکارهای بهینه سازی آن ها بپردازیم. با ما همراه باشید.
پیشتر در گروه تحقیق و توسعه شرکت فرتاک در خصوص تغذیه آبزیان نیز به بررسی مطالب مهمی پرداخته ایم که مطالعه آن را به شما پیشنهاد میکنیم.
شاخصه های کیفیت آب برای پرورش ماهی
مهم ترین پارامترهای کیفی آب در پرورش قزل آلا شامل قلیاییت، آمونیاک، کربن دی اکسید، کلر، اکسیژن محلول، سختی، فلزات سنگین، مقدار کل مواد جامد محلول، نیترات و نیتریت، درجه حرارت و کدورت می باشد که در ادامه به توضیح هر کدام می پردازیم.
مقدار اکسیژن محلول آب پرورش قزل آلا
اکسیژن از پارامترهای بسیار مهم در بحث پرورش قزل آلا می باشد. زیرا این آبزی نیاز اکسیژنی بالایی دارد. بیشترین مقدار اکسیژنی که می تواند در آب به صورت محلول درآید بستگی به ارتفاع از سطح دریا، فشار، درجه حرارت و شوری دارد.
با افزایش دما و شوری اکسیژن محلول کاهش می یابد و با افزایش ارتفاع و کاهش فشار اکسیژن محلول کاهش می یابد.
مقدار قلیاییت آب پرورش قزل آلا
قلیاییت معیاری برای ظرفیت آب برای خنثی کردن اسیدها می باشد که آب با قلیاییت بالا دارای pH قلیایی و غلظت بالایی از مقدار کل مواد جامد محلول می باشد که ظرفیت بافری مورد نیاز برای محافظت از ماهیان در برابر نوسانات شدید pH آب را فراهم می کند. قلیاییت مناسب معادل 150-100 میلی گرم در لیتر کربنات کلسیم می باشد.
مقدار آمونیاک آب پرورش قزل آلا
آمونیاک ناشی از تجزیه مواد آلی در آب می باشد که آبزی به ازای هر کیلوگرم غذای مصرفی حدود 25 تا 35 گرم آمونیاک وارد آب می کند. در این حالت سرعت تعویض آب از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. به دلیل تبادل یونی بین NH4 با یون Na+ در آبشش ماهیان، غلظت های پایین سدیم محلول منجر به بالا رفتن آمونیاک سمی در خون ماهی می شود. غلظت کشنده آمونیاک 0/5 – 0/2 میلی گرم در لیتر می باشد که غلظت مجاز آمونیاک در آب حدود 0/01 میلی گرم در لیتر است.
مقدار نیترات و نیتریت برای پرورش قزل آلا
نیتریت و نیترات در اثر سوخت و ساز بدن ماهی و تولید آمونیاک و تجزیه مدفوع و غذای خوره نشده تولید می شود. اگر نیتریت بیش از حد افزایش یابد سبب ایجاد بیماری خون قهوه ای یا مت هموگلوبین (Met hemoglobin) می شود که در این بیماری، نیتریت، آهن دوظرفیتی موجود در هموگلوبین خون را به آهن سه ظرفیتی تبدیل کرده که فرم مت هموگلوبین قادر به ایجاد پیوند با اکسیژن و حمل آن به بافت ها نیست. با افزایش غلظت یون کلر یا کلسیم محلول به 50 میلی گرم در لیتر می تواند تحمل آزادماهیان در برابر نیتریت را تا 50 برابر افزایش دهد زیرا این یون ها برای عبور از جدار لایه پوششی آبشش با نیتریت رقابت می کنند و میزان جذب نیتریت به داخل خون را کاهش می دهند. مقدار سمی نیتریت برای آزادماهیان در حدود 0/3 میلی گرم در لیتر می باشد و نیترات را به عنوان ماده ای با سمیت کمتر در نظر می گیرند
یکی از راهکارهای کاهش آمونیاک، نیترات و نیتریت در آب محیط پرورشی ارتقا هضم و جذب خوراک، به خصوص بخش پروتئین با استفاده از اسیدیفایرها و سین بیوتیک ها است. برای آشنایی بیشتر با این محصولات می توانید با ما در ارتباط باشید.
مقدار دی اکسید کربن محلول آب پرورش قزل آلا
آب های سطحی حاوی مقادیر اندک کربن دی اکسید می باشند که از اتمسفر یا تجزیه میکروبی مواد آلی ایجاد شده اما منبع اصلی کربن دی اکسید، سوخت و ساز خود ماهی می باشد. آزادماهیان به ازای هر میلی گرم اکسیژن مصرفی، در حدود 1/4 ملی گرم در لیتر کربن دی اکسید تولید می کنند. اثرات زیان آور کربن دی اکسید به عواملی همچون اکسیژن محلول و درجه حرارت بستگی دارد که کاهش میزان اکسیژن محلول باعث افزایش سمیت CO2 می شود. در حالی که افزایش درجه حرارت به دلیل کاهش حلالیت کربن دی اکسید در آب باعث کاهش حلالیت آن می شود.
مقدار کلر محلول آب پرورش قزل آلا
کلر به صورت طبیعی در آب وجود ندارد و درصورت آلودگی کلر در آب دیده می شود. کل به منظور ضدعفونی وسایل و از بین بردن عوامل بیماری زا مورد استفاده قرار گیرد. مقدار کلر مجاز برای پرورش 0/01 ppm می باشد.
مقدار سختی آب پرورش قزل آلا
سختی براساس نمک های کلسیم و منیزیم سنجش می شود. فلزات آهن، مس، روی و سرب برای محاسبه سختی کل می توانند استفاده شوند. سختی و قلیاییت ویژگی مهمی در تعیین نوع آب می باشد. آب های نرم حالت اسیدی داشته در حالی که آب های سخت تمایل به سمت قلیایی شدن دارند.
مقدار فلزات سنگین پرورش قزل آلا
فلزات اغلب به صورت نمک های سولفاته وارد آب می شوند. روی و مس محلول متداول ترین فلزات سنگین در پرورش می باشد. کاهش اکسیژن محلول و افزایش درجه حرارت بر سمیت فلزات سنگین می افزاید. استرس های اسیدی همراه با آلومینیوم اثرات شدیدی بر میزان تنفس و ضربان قلب ماهیان دارد که به شدت تنفس افزایش می یابد.
درجه حرارت آب پرورش قزل آلا
هر آبزی در محدوده دمایی خاصی قادر به حیات می باشد که خارج از آن محدوده آبزی دچار استرس می شود. افزایش درجه حرارت موجب افزایش سمیت مواد آلاینده می شود. با افزایش دما سوخت و ساز ماهی افزایش یافته و نیاز اکسیژنی ماهی افزایش می یابد و همانطور که قبلا گفته شد افزایش دما باعث کاهش اکسیژن می شود. و کاهش دما به 0/5 درجه سانتی گراد کشنده بوده و باعث ایجاد کریستال های یخ در خون ماهی می شود. محدوده حرارتی مناسب برای قزل آلا 12-16 می باشد که بهترین دما 15/5 درجه سانتی گراد است.
مقدار کل مواد جامد محلول (شوری) مناسب برای آب پرورش قزل آلا
TDS یا شوری برای بیان غلظت کل تمام نمک های معدنی غیر آلی محلول در آب می باشد. این مواد شامل کلریدها، کربنات ها، سولفات ها، نیترات ها و نمک های سدیم و پتاسیم می باشد. افزایش بیش از حد شوری باعث اخلال در تنظیم اسمزی آن ها می شود. شوری که می توان در آن پرورش انجام داد 10 ppt است.
مقدار کل مواد جامد معلق(کدورت)
کدورت در منابع آبی توسط ذرات مغلق رس، سیلت، لجن ها و کنده شدن لایه های بستر به وجود می آید. مقدار کل مواد جامد معلق باید 20 واحد باشد و برای بحث تکثیر این عدد باید به 5 واحد کاهش یابد.
در این جدول به طور خلاصه فاکتورهای مهم آب برای زندگی ماهی قزل آلا نشان داده شده است:
| پارامترها | مقادیر مجاز |
| اکسیژن محلول | نزدیک به حالت اشباعیت |
| کربن دی اکسید | کمتر از 2 میلی گرم در لیتر |
| درجه حرارت | 12-21درجه سانتی گراد |
| pH | 5/6-5/8 |
| قلیاییت | 400-10 میلی گرم در لیتر |
| منگنز | کمتر از 0/01 میلی گرم در لیتر |
| آهن | کمتر از 1 میلی گرم در لیتر |
| روی | کمتر از 0/05 میلی گرم در لیتر |
| مس | کمتر از 0/006 میلی گرم در لیتر |
| نیتریت | 0/3 میلی گرم در لیتر |
| کدورت | 29ppt |
| شوری | 10ppt |
به طور کلی برای دستیابی به پرورش موفق یک گونه باید شرایط بهینه زندگی اعم از اکسیژن، درجه حرارت و … را فراهم کرد تا آبزی بتواند در کمترین استرس با بیشترین بازده رشد زندگی کند.
