حفظ کیفیت افزودنی ها در کارخانه ی خوراک دام

آیا فراوری حرارتی در حفظ کیفیت افزودنی ها در کارخانه ی خوراک موثر است؟

فرآوری حرارتی خوراک دام، طیور و آبزیان امروزه راهی رایج برای افزایش بهره وری خوراک است. حرارت دادن که معمولا با رطوبت نیز همراه است موجب افزایش قابلیت هضم پروتئین ها و کربوهیدرات های خوراک می شود. پروتئین ها در حضور گرما دناتوره می شوند و ساختارهای پیچیده ی آن ها معمولا به میزان زیادی متلاشی می شود. نشاسته نیز در اثر گرما و رطوبت ژلاتینه می شود. معنای آن باز شدن ساختارهای در هم تنیده ی آمیلوز و آمیلوپکتین و همچنین دناتوره شدن پروتئین های نگه دارنده ی ماتریکس آن هاست. در نتیجه با افزایش قابلیت هضم و بهبود طعم خوراک، پرنده یا دام مصرف کننده ی خوراک پلت مواد مغذی را بیشتر و با کارایی بالاتری دریافت خواهد کرد و ضریب تبدیل، رشد یا تولید بالاتری را نشان خواهد داد. 

همچنین یک دست بودن خوراک مصرفی موجب بهبود کارآیی تغذیه، یکنواختی گله و کاهش هدر رفت مواد مغذی می شود. با وجود این اگر عمل آوری دمایی به شیوه ای کنترل شده و استاندارد اجرا نشود بخشی از مواد مغذی (پروتئین ها) در اثر واکنش میلارد از دسترس خارج خواهند شد.

نکات مهم در خصوص یکنواختی گله مرغ گوشتی

چالش های فرآوری حرارتی در حفظ کیفیت افزودنی ها در کارخانه ی خوراک

افزایش قابلیت هضم، واکنش همه ی مواد مغذی در برابر فراوری گرمایی نیست. بلکه برخی از آن ها در اثر گرما با ترکیب شدن با سایر ترکیبات خوراک و یا تغییر ساختار شیمیایی خاصیت خود را از دست می دهند. ریزمغذی ها و افزودنی هایی همچون ویتامین ها، ومواد معدنی، آنزیم ها، آمینواسیدها، پروبیوتیک ها  و… در برابر حرارت حساس هستند. برای بررسی راهکارهای حفظ کیفیت این افزودنی ها در ادامه به دو روش وارد کردن افزودنی ها به خوراک فرآوری شده خواهیم پرداخت.

1- افزودن پیش از فرآوری حرارتی-رطوبتی

2- افزودن پس از فرآوری حرارتی-رطوبتی

روش های افزودن مکمل ها، ریزمغذی ها و افزودنی ها به خوراک فرآوری شده

1- پیش از فرآوری دمایی

در این روش، که شیوه ی قدیمی و مرسوم تولید خوراک پلت است، دو بخش اصلی خوراک، یعنی مواد خام اولیه از جمله سویا، ذرت، جو، گندم و … پس از آسیاب شدن به میزان فرموله شده در جیره وارد میکسر می شوند. اما بخش مکمل ها و افزدونی ها ابتدا در میکسر کوچکتری که مخصوص ریزمغذی ها است مخلوط شده و سپس وارد میکسر می شود.

در میکسر خوراک فرموله شده ی کامل به مدت معینی مخلوط شده و سپس خوراک به مخازن ورودی کاندیشنر یا بخش عمل آوری حرارتی و رطوبتی خوراک منتقل می شود. در کاندیشنر بخار آب به مخلوط خوراک تزریق می شود. خوراک در این مرحله دما و رطوبت نسبتا بالایی دارد و در ادامه وارد دستگاه پرس پلت می شود.

در دستگاه پرس پلت خوراک خمیری مانند بین غلطک ها دای (استوانه ی منفذدار با قطر منافذ معین) قرار گرفته و با فشار به شکل استوانه ای پلت در خواهد آمد. خوراک پلت سپس وارد خنک کننده می شود تا رطوبت و دمای آن کاهش یافته و آماده ی بسته بندی گردد.

در این روش افزودنی هایی که قبلا گفته شد در معرض آسیب هستند.

اگرچه راهکارهایی نیز برای محافظت از آن ها و یا کاهش اثرات آسیب ها پیشنهاد شده اند. از جمله این راهکار ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- افزودن میزان استفاده از مواد حساس جهت جبران افزودنی های از دست رفته در طول عمل آوری حرارتی. این کار باعث هدر رفت مکمل ها و افزایش قیمت تمام شده ی خوراک می شود.

2- استفاده از مکمل و افزودنی های پوشش دار مقاوم به حرارت. در بسیاری از موارد، محافظت کامل صورت نمی گیرد. همچنین این روش برای همه ی افزودنی ها و مکمل ها کارآیی ندارد.

3- پوشش دار کردن خوراک تولید شده به روش ایجاد خلا که برای مایعات و روغن ها کاربرد دارد. در این روش مواد حساس پس از تولید خوراک کامل به آن اضافه می شوند. این تکنولوژی بسیار گران قیمت بوده و در مقیاس صنعتی مقرون به صرفه نیست. اما در تولید خوراک حیوانات خانگی و آبزیان کاربرد دارد.

2- پس از فرآوری دمایی

این روش شیوه ای نوین برای تولید خوراک دام است که در آن کیفیت ریزمغذی ها به میزان بالایی حفظ می شود. در روش غلات و منابع پروتئینی خام پس از آسیاب شدن و فرموله شدن در خوراک، وارد سوپر کاندیشنر می شوند. از آنجا که دیگر خطر آسیب به افزودنی ها وجود ندارد دما تا 90 درجه سانتی گراد قابل افزایش است و خوراک زمان بیشتری را نیز می تواند تحت فرآوری باشد.

استفاده از سوپر کاندیشنر موجب بهبود فرآیند پخت خوراک و در نتیجه قابلیت هضم و همچنین کاهش آلودگی های باکتریایی نظیر سالمونلا و اشرشیاکلی می شوند. در مرحله بعد خوراک وارد خنک کننده می شود تا حرارت و رطوبت خود را به میزان زیادی از دست بدهد. سپس وارد میکسر دیگری می شود که پرمیکس افزودنی ها به خوراک اضافه می شود.

خوراک مجددا در دمای 40 تا 50 درجه با بخار یا آب داغ عمل آوری می شود تا آماده ی ورود به پرس پلت گردد. پس از پلت شدن نیز مراحل خنک کردن و بسته بندی انجام خواهد یافت.

از جمله مزایای این روش می توان به حفظ کیفیت افزودنی های خوراک دام و طیور، کاهش مصرف انرژی در هنگام پلت کردن، افزایش عمر مفید دای و محافظت از دستگاه پرس پلت اشاره کرد. همچنین کیفیت پلت تولید شده (سختی و ماندگاری) و میزان خروجی (تناژ در ساعت) نیز افزایش می یابد.

مزایای این روش:

1- کاهش از اتلاف افزودنی ها در اثر دما

2- امکان فرآوری مواد خام در دما و زمان بالاتر و در نتیجه افزایش قابلیت توجه قابلیت هضم آن ها

3- امکان استفاده از فراورده های جنبی کشاورزی که نیاز به فراوری ویژه جهت مصرف دام و طیور دارند

4- کاهش آلودگی های باکتریایی و انگلی که ممکن است از طریق مواد خام اولیه به بدن دام و طیور وارد شوند.

5- قابل استفاده برای خوراک هایی که به روش dry powder تولید شده اند

6- مخلوط شدن بهنر مواد مغذی و مکمل ها

7- کاهش مصرف افزودنی ها در کارخانه و مقرون به صرفه شدن خوراک از نظر اقتصادی

8- افزایش کیفیت و قوام پلت تولیدی و بازدهی استفاده از پلت بایندر

9- بهبودم عملکرد پلت کردن خوراک در مصرف انرژی و بازدهی تولید.

نکات قابل توجه:

1- این روش نیاز به تجهیزات و سرمایه گذاری بیشتری نسبت به روش قدیمی تر دارد. چرا که یک میکسر و یک خنک کننده به خط تولید اضافه می شود.

2- در انتخاب افزودنی ها و مکمل ها باید دقت بیشتری به خرج داد؛ چرا که آلودگی های میکروبی ممکن است درون آن ها باقی بمانند. استفاده از ضدعفونی کننده ی پودری خوراک یکی از روش های مقابله با میکروارگانیسم های احتمالی موجود در خوراک است.