مخمر اتولیز شده اخیرا یکی از افزودنی های مورد استقبال پرورش دهندگان دام، طیور و آبزیان بوده است. چرا که این افزودنی خوراک اثرات سودمندی بر عملکرد بهتر دستگاه گوارش و سلامت عمومی بدن حیوان دارد. مخمرهای اتولیز شده در افزودنی های خوراک مختلف نظیر توکسین بایندرها، سین بیوتیک ها و یا به تنهایی به عنوان افزودنی جداگانه در خوراک دام های نوزاد یا بالغ استفاده می شوند. در این مقاله قصد داریم به بررسی عملکردها و اثرات مخمر اتولیز شده در تغذیه گاوهای شیری بپردازیم.
مخمر اتولیز شده چیست؟
مخمر اتولیز شده به معنی این است که سلول مخمر در فرایندهایی اختصاصی و با عملکرد آنزیم های درونی خود، به سمت تجزیه سلولی رفته که در این میان ترکیبات داخل سلولی نظیر پروتئین ها، پپتیدها، اسیدهای آمینه، ویتامین ها، اسیدهای نوکلوئیک، کربوهیدرات های دیواره سلولی (مانان اولیگوساکارید و بتاگلوکان) و… برای بدن یا میکروارگانیسم های دستگاه گوارش در دسترس هستند.
اثرات مخمر اتولیز شده در شکمبه
ترکیبات مخمر اتولیز شده که در بالا به آن ها اشاره کردیم در واقع منابع غذایی مفیدی برای باکتری ها تجزیه کننده فیبر و نشاسته و همچنین باکتری های مصرف کننده لاکتات هستند. افزایش تعداد باکتری های مفید سبب بهبود عملکرد شکمبه در هضم فیبر و تولید پروتئین میکروبی می شود. همچنین در تحقیقات میزان اسیدهای چرب فرار که پیش سازهای انرژی و بخشی از چربی شیر نیز هستند افزایش یافته اند. نتیجه این امر افزایش مصرف خوراک و دسترسی به انرژی و پروتئین است. بنابراین مخمرها می توانند سلامت و عملکرد بدن دام را افزایش دهند.
همچنین مشاهدات دیگری نشان داده اند که دیواره مخمر اتولیز شده به تولید بهتر پروتئین میکروبی در شکمبه و کاهش دفع نیتروژن در ادرار کمک می کند.
تعریف انواع مشتقات مخمرها
انواع متفاوتی از محصولات مخمری برای نشخوارکنندگان در بازار موجود هستند. در ادامه به تعریف اجمالی هر یک خواهیم پرداخت.
مخمر هیدرولیز شده
مخمر هیدرولیز شده با فرایندهای آنزیمی (آنزیم خارجی) کشته و غیر فعال شده است. این روش برای استخراج بخش خاصی از ترکیبات مخمر (به عنوان مثال مانان الیگوساکارید یا بتاگلوکان) نیز استفاده می شود.
دیواره مخمر
برای استحصال دیواره مخمر بخش های دیگر مخمر اتولیز یا هیدرولیز شده از آن با تکنیک های به خصوصی جدا شده اند.
مخمر زنده
مخمر زنده، مخمری است که قابلیت رشد و تکثیر دارد و عملکردهای اختصاصی خود را به عنوان یک پروبیوتیک دارد.
مخمر غیر فعال
مخمر غیر فعال خشک شده دارای میزان بالایی پروتئین و ویتامین ب است
محیط کشت مخمر
محیط کشت مخمر شامل ترکیبی از مخمر غیر فعال شده و بستر کشت آن است.
تفاوت عملکرد مخمر اتولیز شده با مخمر زنده در شکمبه چیست؟
همانطور که گفته شد، نحوه اثرگذاری مخمرهای غیر فعال بیشتر به عنوان پری بیوتیکی است. به این معنا که تامین کننده ترکیبات زیست فعال نظیر کربوهیدرات های دیواره، پپتید ها، اسیدهای آمینه و سایر متابولیت ها برای باکتری های مفید دستگاه گوارش هستند.
در حالی که مخمر زنده مصرف کننده اکسیژن بوده و به صورت سلولی فعالیت داشته و رشد و تکثیر می یابد. مخمر زنده با مصرف اکسیژن محیط را برای باکتری های بی هوازی شکمبه که مهمترین آن ها سلولولایتیک ها هستند مساعد می کند.
اثرات مخمر اتولیز شده در گاوهای بالغ
به طور کلی مخمر اتولیز شده نیز می تواند با آنچه قبلا گفته شد به ثبات فلور میکروبی شکمبه کمک کند. دام های بالغ به خصوص گاوهای پرواری و یا پرتولید به سبب مصرف بالای غلات افت چشمگیر pH شکمبه را تجربه می کنند. در این شرایط آسیب پذیر ترین میکروارگانیسم ها، باکتری های هضم کننده فیبر هستند که با کاهش جمعیت آن ها هضم فیبر و مصرف خوراک نیز کاهش می یابد. اما مخمر اتولیز شده می تواند به بازیابی و تعادل میکروارگانیسم ها و مقاومت بیشتر در این شرایط کمک کند.
استفاده از مخمر اتولیز شده در گوساله
گوساله ها حساس ترین بخش های یک گله گاوداری هستند. چرا که سیستم گوارشی و ایمنی بدن آن ها هنوز به حالت پایداری نرسیده اند. تحقیقات نشان داده اند که مصرف ترکیبات مخمری باعث تقویت ایمنی و ثبات زودتر شرایط میکروارگانیسمی داخل شکمبه می شود. بنابراین ثبات زودتر اکوسیستم میکروبی شکمبه و شکل گیری آن به مصرف خوراک بهتر، رشد بیشتر و کاهش ناهنجاری های گوارشی کمک چشمگیری می کند.
اثرات مخمر اتولیز شده بر مصرف خوراک در گاو
ترکیبات مخمری به دلیل دارا بودن طعم و بوی مطبوع باعث تحریک مصرف خوراک در دام می شوند. همچنین با بهبود هضم فیبر، باعث کاهش انباشت فیزیکی ترکیبات فیبری در شکمبه شده و از این جهت مصرف خوراک بیشتر تسهیل می شود. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از میکروارگانیسم های شکمبه باکتری های هضم کننده فیبر هستند، تقویت آن ها با استفاده از مخمر اتولیز شده یا مخمر زنده بسیار اثر گذار است.
اثرات مخمر اتولیز شده بر قابلیت هضم خوراک
همانطور که گفته شد مخمر اتولیز شده می تواند با تقویت جمعیت میکروبی شکمبه قابلیت هضم خوراک را افزایش دهد.
به طور کلی هضم فیبر یکی از پیچیده ترین، دشوارترین و در عین حال حساس ترین فرایند در شکمبه است که عوامل متعددی می توانند موجب اخلال در آن شود. کاهش pH شکمبه یکی از مهمترین عوامل است که با تجمع اسید لاکتیک اتفاق می افتد. اما مخمر اتولیز شده و مخمر زنده می توانند به بهبود اسیدیته شکمبه کمک کنند.
دیواره سلولی گیاهان تشکیل شده از سلولز، همی سلولز، لیگنین و سایر کربوهیدرات ها است. در این میان وجود لیگنین چالش برانگیز ترین مانع در هضم دیواره سلولی است. بررسی های علمی نشان داده اند که مخمر اتولیز شده و مخمر زنده موجب تقویت عملکرد و رشد قارچ هایی هستند که توان تجزیه لیگنین را دارند. بنابراین این مسئله کمک شایان توجهی به هضم فیبر خوراک می کند. از دیگر سو بخشی از مواد مغذی داخل سلول در دیواره سلول گیاهی محصور هستند و از این جهت بهبود تجزیه آن به هضم سایر بخش های خوراک کمک می کند.
