به منظور تولید غذای ماهی،مواد اولیه مورد نیاز پرسشی است که برای پرورش دهندگان و یا کسانی که قصد تولید خوراک را دارند، مطرح می شود. آبزیان از نظر جیره غذایی به سه دسته گوشتخوار، گیاهخوار و همه چیزخوار تقسیم بندی می شوند. بنابراین مواد اولیه غذای آن ها و همچنین مقدار هر یک می توانند متفاوت باشند. به عنوان مثال ماهی قزل آلای رنگین کمان، آبزی گوشتخوار بوده که میزان پروتئین حیوانی جیره آن باید زیاد باشد تا بتواند انرژی مورد نیاز خودش را فراهم کند. در حالی که ماهی هایی نظیر به کپورماهیان توان استفاده از منابع گیاهی به عنوان غذا را دارند. در این مقاله قصد داریم به معرفی مواد اولیه مورد استفاده در خوراک ماهی ها بپردازیم.
خوراک ماهی ها از چه چیزهایی تشکیل شده است؟
به طور کلی جیره های غذایی آبزیان می تواند حاوی پروتئین، کربوهیدرات، چربی، مواد معدنی، ویتامین ها و سایر افزودنی ها باشد. مواد اولیه خوراک هر یک دارای آنالیز پروتئین، انرژی (به طور عمده تامین شده از چربی و کربوهیدرات)، ویتامین ها و مواد معدنی هستند. اما میزان و نوع ساختار هر یک از اجزا تعیین کننده ی توان استفاده ی ماهی از این منابع است. به طور مثال ماهی قزل آلا که یک ماهی گوشتخوار است توان پایینی برای استفاده از کربوهیدرات ها، به خصوص نشاسته به عنوان منبع انرژی دارد. بنابراین این ماهی انرژی خود را به طور عمده از چربی موجود در خوراک تامین می کند. تنظیم جیره غذایی و فرمولاسیون آن توسط متخصصان تغذیه آبزیان با توجه به احتیاجات ماهی انجام می شود. در نهایت این فرمول خوراکی با هم ترکیب شده و با استفاده از دستگاه های اکسترودر، اکسپندر یا پلت ساز تبدیل به خوراک قابل استفاده می شود.
پروتئین ها
پروتئین ها متشکل از 20 نوع اسید آمینه می باشد که میزان پروتئین در جیره غذایی حیوانات خونگرم (نظیر دام و طیور) خیلی پایین تر از ماهیان می باشد زیرا آبزیان دارای نیازهای انرژی پایین تری برای حفظ و نگهداری خود می باشند. بنابراین در سطح مشابه انرژی ورودی جیره غذایی، ماهیان می توانند پروتئین بیشتری را در مقایسه با یک مرغ مصرف نمایند. همچنین برخی آبزیان نظیر قزل آلا که گوشت خوار است قابلیت بالاتری در استفاده از منابع پروتئینی به عنوان منابع انرژی نسبت به سایر موجودات دارند.
احتیاجات پروتئینی در مراحل لاروی و فینگرلینگ بالاترین میزان را داشته که تا بیش از 40درصد می رسد. ماهیان جوان تر نیاز پروتئینی بیشتری دارند به طوری که غذای آغازین دارای 50 درصد پروتئین، غذای پرواری 40 درصد و غذای مولدین 40-35 درصد می باشد.
ماهیان کیلکا، هرینگ و آنچوی از منابع مهم پروتئینی محسوب می شوند که به عنوان پودر ماهی در غذای آبزیان استفاده می شوند. پودر ماهی از اقلام مهم، اما گران جیره غذایی محسوب می شود به همین دلیل باید پودر ماهی را با اقلام دارای ارزش غذایی مناسب اما ارزان تر مانند سویا، مخمر و جلبک جایگزین کرد.
سویا دارای قابلیت دسترسی بالا و قیمت پایین می باشد اما از نظرخوش طعم بودن جیره و کیفیت آن در طی نگهداری باید مورد بررسی قرار گیرد.
مخمرها و پودرهای جلبک دارای پروتئین زیاد می باشند اما میزان استفاده و قابلیت دسترسی پروتئین آن ها در جیره آبزیان هنوز جای تحقیقات بیشتر دارد. همچنین قیمت این منابع خوراکی معمولا بالاتر است.
جدول 1-مقدار اسیدآمینه در جیره ماهی قزل آلا
اسید آمینه | میزان نیاز (درصد) |
آرژنین | 3.5 |
هیستیدین | 1.6 |
ایزولوسین | 2.4 |
لوسین | 4.4 |
متیونین | 1.8 |
فنیل آلانین | 3.1 |
ترئونین | 3.4 |
تریپتوفان | 0.5 |
والین | 3.1 |
لایزین | 5.3 |
چربی ها در خوراک آبزیان
چربی ها از مهم ترین منابع تولید انرژی در ماهیان می باشد که نوع چربی، کیفیت و مقدار آن نقشی مهم در کیفیت جیره ایفا می کند. چربی ها برای ساخت ویتامین ها و هورمون ها در آبزیان مورد استفاده قرار می گیرند. آزاد ماهیان (ماهیان اقیانوسی نظیر سالمون) توانایی تولید برخی اسیدهای چرب را داشته اما قادر به ساخت اسیدهای چرب 18کربنه نمی باشند که باید این اسیدهای چرب که به نام اسیدهای چرب ضروری نام گذاری شده اند در جیره غذایی موجود باشند. این اسیدهای چرب ضروری شامل اسیدلینولئیک، اسید لینولنیک و آراشیدونیک اسید می باشد.
بالا بودن بیش از حد چربی درغذا باعث شل شدن گوشت ماهی و کاهش کیفیت آن می شود. جیره های غذایی ماهیان گوشتخوار باید شامل 20-15 درصد چربی باشد تا بتواند انرژی مورد نیاز آبزی را فراهم کند.
کربوهیدرات ها در خوراک آبزیان
کربوهیدرات ها به سه گروه مونوساکاریدها، اولیگوساکاریدها و پلی ساکاریدها تقسیم بندی می شوند که قابلیت هضم آن ها با پیچیدگی مولکولی آن ها رابطه عکس دارد به طوری که مونوساکاریدها منبع انرژی قابل دسترس تری نسبت به پلی ساکاریدها محسوب می شوند. ذرت مناسب ترین منبع کربوهیدراتی است که دلیل آن میزان نشاسته ی بالا می باشد. کربوهیدرات ها منابع ارزان تولید انرژی اند و قزل آلا به دلیل گوشتخوار بودن باید از منابع کربوهیدراتی در جیره آن ها به میزان پایین تری استفاده کرد و این میزان نباید از 9درصد بیشتر شود.
قابلیت مصرف کربوهیدرات در ماهیان گوشتخوار نظیر قزل آلا به دلایل کمبود آنزیم های سوخت و ساز کربوهیدرات، ظرفیت کمتر ماهیان گوشتخوار و کمبود ترشح انسولین، کمتر می باشد. اما در غذای ماهیان همه چیزخوار و گیاهخوار نظیر کپورها، تیلاپیا و … می توان از منابع کربوهیدراتی دارای نشاسته مثل ذرت استفاده کرد.
احتیاجات مواد معدنی آبزیان
وجود مواد معدنی مکمل شده در جیره غذایی آبزیان پرورشی ضروری می باشد اما اغلب مواد معدنی مورد نیاز از طریق آب قابل جذب می باشد و از ارگان هایی مانند پوست و آبشش قابل جذب می باشد. میزان مکمل مواد معدنی 2درصد جیره بوده و در صورت مناسب بودن شرایط کیفی آب این میزان می تواند به 1درصد کاهش یابد.
جدول 2-نیازمواد معدنی ماهی قزل آلا
مواد معدنی | میزان در جیره |
کلسیم | کمتر از 0.1 درصد |
فسفر | 0.7 درصد |
منیزیم | 0.05 درصد |
منگنز | 13 میلی گرم در کیلوگرم |
روی | 30-15 میلی گرم در کیلوگرم |
ویتامین ها در خوراک آبزیان
ویتامین ها ترکیبات آلی بوده که به دو گروه محلول در آب و محلول در چربی تقسیم بندی می شوند. ویتامین های محلول در چربی شامل A، D، E و K می شود که با سرعت کم متابولیزه شده و در بدن ذخیره می شوند. اما ویتامین های محلول در آب مانند گروه B و C با سرعت بالا متایولیزه می شوند.
جدول 3-منابع طبیعی دارای ویتامین
ویتامین | منابع طبیعی دارای ویتامین |
ویتامین A | جگر گاو، کبد ماهی کاد |
ویتامین D3 | روغن کبد ماهی |
ویتامین E | روغن های گیاهی |
ویتامین K | برگ های سبز گیاهی |
ویتامین B1 | مخمر، سبوس گندم |
ویتامین B2 | مخمر، سویا، جگر |
ویتامین C | مرکبات، جگر، ماهی |
احتیاجات انرژی آبزیان
آبزیان برای رشد، تولیدمثل و حفظ و نگهداری ساختار کلی بدن خود به پروتئین، چربی و کربوهیدرات نیازمندند. هر گرم از این مواد که جذب گردد می تواند مقادیری انرژی را تامین نماید. قابلیت تامین انرژی بستگی به توانایی آبزی در هضم، جذب و متابولیسم این منابع دارد. همچنین لازم به ذکر است سوخت و ساز بدن آبزی به دمای آب بستگی دارد.
توانایی ماهی قزل آلا در استفاده از کربوهیدرات ها و چربی ها به عنوان منبع انرژی محدود بوده و ماهی باید بخشی از نیاز خود را از پروتئین جیره تامین کند. قزل آلای رنگین کمان تنها قادر به استفاده از 15درصد پروتئین گیاهی موجود در جیره می باشد و تقریبا کل انرژی حاصل از متابولیسم غذا از پروتئین حیوانی موجود در خوراک به دست می آید.
افزودنی های خوراک نظیر توکسین بایندرها، پروبیوتیک ها، بایندرها یا همبندکننده، اسیدیفایرها و… با هدف افزایش کیفیت غذا، سلامت روده و بهبود هضم و جذب خوراک و در نتیجه بهبود رشد و سوددهی استفاده می شوند. شرکت افزودنی های خوراک سپهرماکیان فرتاک، ارائه دهنده افزودنی های خوراک مناسب برای خوراک آبزیان است. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید از طریق راه های ارتباطی با کارشناسان ما در تماس باشید.