علت کاهش چربی شیر در گاو

علت کاهش چربی شیر در گاو مانند هر پدیده ی دیگری در پرورش دام دارای عوامل و علاوم متعددی است. درصد چربی شیر یکی از فاکتورهای کیفی مهم در در ارزیابی و قیمت گذاری شیر است. به همین خاطر کاهش درصد چربی شیر تولیدی به ویژه در گاوهای پرتولید که به صورت صنعتی نگه داری می شوند یکی از مواردی است که دامداران را همواره نگران می کند. چرا که علاوه بر اثر درصد چربی بر قیمت خرید شیر، کاهش چربی شیر نشانه ی اخلال در تغذیه و سلامت بدن دام نیز می باشد.

تحقیقات و ارائه نظریات درباره علل افت چربی شیر از سال های ابتدایی صنعتی شدن پرورش گاو شیری آغاز شده است. تولیدکنندگان و پژوهشگران از همان ابتدا متوجه شدند که کاهش چربی شیر بیشتر در هنگام افزایش میزان غلات و کاهش درصد علوفه خشبی اتفاق می افتد. محققان در این سال ها در تلاش بوده اند ارتباط تغییرات در تولید چربی شیر را با عوامل محیطی و تغذیه ای پیدا کنند. در این بین نظریات متنوعی بیان شده اند که پس از مدتی با توسعه روش های ارزیابی دقیق تر مردود اعلام شده اند و امروزه هرچند بخش مهمی از پیچیدگی های علل افت چربی شیر مشخص شده است، اما تحقیقات همچنان با هدف گشایش رمز و رازهای اتفاقاتی که در سطح سلولی در بدن دام می افتند ادامه دارد.

در سال های اخیر با توجه به اکتشافات علمی صورت گرفته، راهکارهای مدرنی نیز برای مقابله با افت چربی شیر از طریق افزودنی های خوراک ایجاد شده است.

افت چربی شیر به چه معناست؟

پیش از ورود به این بحث باید دانست افت چربی شیر به چه معنایی می تواند باشد؟ افت چربی شیر در یک گله گاو شیری می تواند عوامل متعددی داشته باشد. گاهی وقت ها افت چربی شیر به علت افزایش تعداد گاوهای تازه زا در گله است. گاوهای تازه زا تولید بالاتری دارند، اما درصد چربی شیر آن ها معمولا نسبت به گاوهایی که در ماه های آخر شیردهی هستند کمتر است. بنابراین چربی شیر گله ای با میانگین روزهای شیردهی 120 روز طبیعتا از گله ای با روزهای شیردهی 220 روز پایین تر است.

افت چربی شیر به معنی کاهش شدید در میزان چربی شیر استاندارد نژاد شیرده است. به عنوان مثال کاهش چربی شیر به کمتر از 3.2 درصد در گاو هلشتاین در مدت زمان یک هفته نیاز به بررسی دارد.

آشنایی با 5 نژاد برتر گاو شیری

یکی دیگر از عوامل موثر بر تولید و درصد چربی شیر تنش گرمایی است که در فصل گرما باید حتی الامکان دام را از آن دور نگه داشت.

استرس گرمایی در گاو شیری

منشا چربی شیر

چربی شیر در گاوها دو منبع اصلی دارد.

1. چربی پیش ساخته که معمولا دارای 16 کربن و بالاتر است و منشا آن چربی های خوراکی و برداشت شده از بافت های بدنی است.
2. چربی تولید شده در پستان که منشا آن استات تولید شده در شکمبه حیوان در فرایند تولید چربی در پستان است. این نوع چربی ها معمولا دارای 16 کربن یا کمتر هستند.

افت چربی شیر اغلب به دلیل کاهش در بخش دوم چربی ها است. بنابراین در هنگام بروز افت چربی شیر، افزایش میزان چربی جیره نمی تواند کمک کننده باشد و بالعکس ممکن است این اتفاق را از طریق اختلال در عملکرد باکتری های تجزیه کننده فیبر تشدید کند.

چربی شیر و راهکار های افزایش آن در گاو شیری

نظریه های منسوخ در رابطه با افت چربی شیر

نظریه استات

یکی از نخستین نظریات علمی در مورد افت چربی شیر نظریه محدودیت در میزان اسید استیک یا استات تولید شده در شکمبه است. این نظریه یکی از نخستین و وسیع ترین نظریات در رابطه با کاهش چربی شیر است که بر مبنای 4 دلیل استوار بود.

1. غلظت نسبی استیک اسید در شکمبه گاوهایی که غلات بیشتر و علوفه خشبی کمتری مصرف می کنند کمتر است.
2. استات به احتمال زیاد برای سنتز اسیدهای چرب کوتاه زنجیر شیر لازم است.
3. افت چربی شیر در گاوهایی که نسبته کنسانتره به علوفه بالاتری دارند بیشتر مشاهده می شود.
4. خوراندن نمک های اسید استیک به شکل خالص آن به گاو می تواند به بهبود میزان چربی شیر کمک کند.

اگرچه نقش استات در چربی شیر رد نشده است، اما نظریه استات در مقاله مروری که در سال 1963 توسط پیتر ون سوست منتشر شد، بنا به دلایل زیر مردود اعلام گردید.

1. غلظت نسبی استات تولید شده در شکمبه علت محدودیت در سنتز چربی شیر نیست، چرا که ممکن است علت کاهش غلظت آن زیادتر بودن میزان پروپیونات باشد. همچنین بررسی غلظت خونی استیک اسید و تولید چربی شیر نشان داد که در گاوهایی که دچار افت چربی شیر هستند لزوما میزان استات کاهش نیافته است.
2. غلظت تصحیح شده استات در شکمبه در گاوهایی که کنسانتره جیره بالاتری دارند یا علوفه آن ها محدود شده است به طور معنی داری کاهش نمی یابد.
3. خوراندن نمک پروپیونات سدیم موجب کاهش چربی شیر شد.
4. گرسنگی و کاهش مصرف خوراک موجب افزایش غلظت چربی شیر می شود.

نظریه کتوژنیک

در سال های بعد بر اساس دو مورد آخر نظریه کتوژنیک شکل گرفت. این نظریه بر این اساس بود که احتمالا بتاهیدروکسی بوتیرات که یک جسم کتونی است و می تواند پیش ساز اسیدهای چرب کوتاه و میان زنجیر باشد با افزایش پروپیونات که پیش ساز انرژی است کاهش می یابد. اگرچه به این تئوری کمتر پرداخته شد.

نظریه انسولین

این نظریه معتقد بود افزایش میزان پروپیونات در شکمبه و خون موجب افزایش تولید گلوکوز شده و ترشح انسولین موجب کاهش برداشت استات از خون توسط سلول های پستان می شود. مطالعات سلولی بعدی بر روی سلول های پستانی نشان دادند که ورود استات به سلول پستانی مستقل از غلظت انسولین در خون است. همچنین این نظریه معتقد بود انسولین باعث می شود سلول های چربی بدن گاو بیشتر تمایل به انباشت چربی تا آزادسازی آن در خون داشته باشند. این مسئله نیز با توجه به کاهش چربی های سنتتیک شیر و عدم کاهش محسوس چربی های پیش ساخته در هنگام افت چربی شیر رد شده محسوب می شود.

نظریه ویتامین B12

این نظریه مدعی بود کاهش میزان این ویتامین موجب تجمع متیل مالونیل کوانزیم آ می شود که این ترکیب متابولیسمی ممانعت کننده ی تولید چربی شیر است. در تحقیقات بعدی که با تزریق ویتامین B12 صورت گرفت، چربی شیر تغییر نیافت.

نظریه امروزی افت چربی شیر

نظریه بیوهیدروژناسیون چربی های غیر اشباع در شکمبه و اسیدهای چرب ترانس به عنوان نظریه امروزی و پذیرفته شده افت چربی شیر مطرح هستند. بیوهیدروژناسیون فرایندی است که در آن چربی های غیر اشباع در شکمبه توسط باکتریه ها تبدیل به چربی های اشباع می شوند. اسید لینولئیک یکی از اسیدهای چرب فراوان در غلات با دو کربن غیر اشباع است. در فرایند طبیعی بیوهیدروژناسیون، اسید لینولئیک تبدیل به ایزومرهای بی اثر در چربی شیر شده و پس از آن در صورت تکمیل فرایند بیوهیدروژناسیون، به اسید استئاریک تبدیل می شوند.

تغییر در مسیر بیوهیدروژناسیون

در شرایطی که pH شکمبه کاهش می یابد، فرایند بیوهیدروژناسیون به سمت تولید ایزومرهای مخل در فرایند سنتز چربی شیر می رود. ایزومرهای ترانس 10- سیس 12 و تا حدودی ترانس 8- سیس 10 در این فرایند تولید می شوند.

اثر ایزومرهای ترانس در کاهش چربی شیر

مطالعات نشان دادند تزریق ایزومرهای ترانس به داخل شیردان، موجب القای افت چربی شیر در گاوهای شیرده شدند. همچنین مطالعات امروزه تا سطح سلولی پیش رفته اند و مشخص شده است که ایزمورهای ترانس لینولئیک اسید (CLA) موجب کاهش بیان ژن های مرتبط با سنتز چربی شیر در پستان می شوند.

آیا همیشه گزارش چربی شیر پایین به معنی مشکل در تولید است؟

آیا هرگونه کاهشی در گزارش چربی شیر به معنی وجود یک معضل بزرگ در گاوداری است؟ در پاسخ به این سوالات باید اشاره کرد گاهی وقت ها افت چربی شیر گزارش شده توسط کارخانه می تواند عوامل خارج از بدن دام داشته باشد و مربوط به تجهیزات شیردوشی، نگهداری و انتقال شیر به کارخانه باشد. به عنوان مثال انجماد شیر در سردکن یا اختلاط شیر سرد و گرم و همچنین جریان نامناسب شیر در خطوط انتقال می تواند موجب جدا شدن چربی از شیر شود. همچنین خطاهای احتمالی در اندازه گیری چربی شیر نیز دور از تصور نیست.

۸ راهکار سریع و موثر افزایش تولید شیر گاو

افزودنی خوراک مناسب برای افزایش چربی شیر

شرکت سپهر سامان فرتاک پس از مطالعه و تحقیقات پژوهشی متعدد در رابطه با نظریه های علمی و راهکارهای نوین بهبود چربی شیر، محصول افزایش دهنده ی چربی شیر A-Jumper را به صنعت گاو شیری ایران ارائه کرده است. این محصول تا کنون در تحقیقات علمی و استفاده در گاوداری های صنعتی کشور موفقیت آمیز ظاهر شده است. جهت آشنایی بیشتر و اخذ مشاوره فنی می توانید از طریق راه های ارتباطی با کارشناسان فنی ما در ارتباط باشید.