ساعت کاری

شنبه تا پنجشنبه ۰۸:۰۰ - ۱۷:۰۰

تلفن تماس

۰۵۱۳۶۵۱۹۱۰۰

کنترل آفلاتوکسین ها در محصولات غذایی دام و طیور
کنترل آفلاتوکسین ها

کنترل آفلاتوکسین ها در محصولات غذایی دام و طیور

کنترل آفلاتوکسین ها یکی از بزرگترین دغدغه های پرورش دهندگان در صنعت دام و طیور میباشد. آفلاتوکسین و کنترل آن مسئله ای است که که در این مطلب به آن پرداخته ایم.

کنترل آفلاتوکسین ها در محصولات غذایی دام و طیور

آفلاتوکسین یکی از خطرناک ترین و شایع ترین سموم قارچی یا مایکوتوکسین ها است که همواره در حال تهدید سلامت و ایمنی غذایی انسان و حیوانات پرورشی است. در این مقاله قصد داریم به ماهیت و راه کارهای مقابله و کنترل آفلاتوکسین در دام و طیور بپردازیم.

پیش از این مطلب مطالعه مقاله آفلاتوکسین در دام و طیور پیشنهاد میشود.

 

آفلاتوکسین چیست؟

 

آفلاتوکسین (aflatoxin) نوعی مایکوتوکسین قطبی است. مایکوتوکسین ها متابولیت های ثانویه تولید شده توسط قارچ های کپکی هستند. وجه تسمیه آفلاتوکسین بدان جهت است که این مایکوتوکسین عمدتا توسط گونه قارچی آسپرژیلوس فلاووس با نام علمی Aspergillus flavus تولید می شود.

آسپریژیلوس فلاووس عمدتا روی غلات، حبوبات و دانه ها رشد می کند. این گونه قارچی یک پاتوژن یا بیماری زای فرصت طلب نیز می باشد. بدین معنی که در صورت ضعف دستگاه ایمنی در بدن موجود زنده نیز رشد کرده و ایجاد بیماری می کند که به آن آسپریژیلوز می گویند. به بیماری که در اثر آفلاتوکسین ها ایجاد می شود نیز آفلاتوکسیکوزیس می گویند.

 

چرا باید با آفلاتوکسین را کنترل کرد؟

 

آفلاتوکسین ها یکی از خطرناک ترین سموم قارچی هستند. آن ها می توانند باعث ایجاد اختلالات سیستم ایمنی، تولید مثل، تنفس، عوارض کبدی، کلیوی و یا سرطان ها شوند. همچنین بالا بون میزان آفلاتوکسین در محصولات دامی ممکن است موجب برگشت خوردن محصول از کارخانه فراوری محصول و ایجاد زیان های اقتصادی هنگفتی به تولید کنندگان شوند.

 

انواع آفلاتوکسین ها

 

آفلاتوکسین به اشکال متنوعی یافت می شود. 4 گونه اصلی آفلاتوکسین ها عبارت اند از G1 ، G2  ، B1، B2. آفلاتوکسین های ب1 و ب2 در بدن دام هیدروکسیله می شوند و سپس تبدیل به M1 و M2 می شوند.

 آسپرژیلوس دارای دو سویه ی  L با قطر اسکرولت بالای 400 میکرومتر و S با قطر اسکرولت زیر 400 میکرومتر است. آفلاتوکسین های ب1 و ب2 توسط هر دو سویه ایجاد می شوند. اما نوع جی1 وجی2 تنها توسط سویه S تولید می شوند.

پیش از آن که به روش های کنترل آفلاتوکسین بپردازیم، به نحوه ی تولید آن ها اشاره خواهیم کرد.

 

آفلاتوکسین چگونه تولید می شود؟

 

پیش از آنکه به راهکارهای کنترل آفلاتوکسین ها در منابع غذایی بپردازیم باید با نحوه ی تولید آن آشنا شویم. همانطور که گفته شد این مایکوتوکسین عمدتا توسط آسپرژیلوس فلاووس که نوعی قارچ گندزا است تولید می شود.

آسپرژیلوس فلاووس از جمله قارچ هایی است که در مراحل رشد و پیش از برداشت گیاه رشد و ایجاد مایکوتوکسین می کند. تولید مثل این گونه قارچی به دو شیوه ی جنسی و غیر جنسی است. بنابراین آسپریژیلوس فلاووس قبل از بلوغ نیز به صورت میسیلیوم توانایی رشد دارد.

آسپریژیلوس فلاووس در هنگام تنش های محیطی، آب و هوای گرمسیری و حضور آفت ها رشد بالایی دارند. آسیب های مکانیکی شاخه و برگ ها توسط حشرات یا عوامل دیگر شانس رشد این قارچ را بیشتر می کنند.

رطوبت بالا در محل نگه داری محصول یکی دیگر از عوامل مستعد کننده رشد آسپریژیلوس فلاووس است. همچنین در خوراک های دام و طیور که پس از آسیاب شدن غلاف رویی از بین می رود دسترسی قارچ به مواد غذایی بیشتر می شود و در نتیجه میزان تولید آفلاتوکسین بیشتر خواهد شد.

 

انواع مایکوتوکسین ها 

 

علایم ظاهری وجود آفلاتوکسین در خوراک

 

علایم ظاهری رشد بالای کپک های آسپیریژیلوس به صورت توده های پوسیده ی زرد یا سبز و در موارد شدید سیاه رنگ دیده می شود. با این وجود عدم مشاهده علائم ظاهری با چشم غیر مسلح یا نداشتن بو دلیلی بر وجود نداشتن آفلاتوکسین ها در خوراک نیست.

 

سنجش آزمایشگاهی آفلاتوکسین

 

میزان آفلاتوکسین ها در نهاده ها و محصولات دام و طیور در تست های آزمایشگاهی با روش های HPLC یا تست الایزا اندازه گیری می شود.

 

روش های کنترل آفلاتوکسین در خوراک دام و طیور

 

روش های کنترل آفلاتوکسین بسیار متنوع هستند. در هر یک از مراحل برداشت، فرآوری، نگهداری و مصرف خوراک می توان با رشد و اثرگذاری آن ها مقابله نمود.

 

روش های پیشگیری از آفلاتوکسین ها در خوراک

 

روش های پیشگیری از افزایش آفلاتوکسین ها در خوراک از مراحل تولید در مزرعه شروع می شود.

پیشگیری از آفلاتوکسین ها در مزرعه

حفظ شرایط محیطی مناسب، جلوگیری از شیوع آفات و حشرات آسیب رسان یکی از آن ها است.

پس از برداشت محصول در مراحل فرآوری و آماده سازی نیز باید حداکثر دقت در خشک کردن سریع و به موقع با دمای مناسب و شیوه ی صحیح نگهداری و انتقال به انبار رعایت شود. علوفه های خشک نظیر یونجه باید سریعا خشک و بسته بندی شوند و از قرار گرفتن آن ها در معرض بارندگی جلوگیری شود.

 

افلاتوکسین و کنترل آنها بوسیله توکسین بایندر ها

کنترل آفلاتوکسین ها در هنگام انتقال

 

انتقال با استفاده از خودروهای مجهز به چادر به عنوان روکش جهت پیشگیری از نفوذ رطوبت در اثر بارندگی و همچنین نگهداری در انبار مسقف پیش از بارگیری از جمله مسائل مهم است. خودروی مورد نظر باید پیش از بارگیری کاملا پاکیزه و ضدعفونی شده باشد.

 

پیشگیری از آفلاتوکسین ها در محل تولید

 

انبارداری صحیح یکی از استراتژی های مهم پیشگیری از رشد قارچ های تولید کننده مایکوتوکسین ها است. دقت و کنترل سقف و کف انبار به جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت یکی از مهمترین نکات قابل توجه در انبار یک مزرعه پرورش یا کارخانه خوراک دام و طیور است.

همانطور که قبلا گفته شد فرایند آسیاب کردن دانه ها قبل از مخلوط یا تولید خوراک با از بین بردن غلاف موجب افزایش دسترسی کپک ها به منابع غذایی و رشد بیشتر آن ها شده است. بنابراین فاصله ی آسیاب کردن تا رسیدن خوراک به مصرف حیوان در مزرعه پرورشی باید به حداقل کاهش یابد.

همچنین استفاده از خوراک های پلت بسته بندی شده در کیسه های بهداشتی و مخصوص از دیگر راهکارهای موثر در مقابله با افزایش آفلاتوکسین در خوراک است.

 

خوراک پلت و مزایای استفاده از آن

 

همچنین در مزارع پرورشی یا کارخانجات خوراک دام و طیور نیز با ضدعفونی کردن خوراک با استفاده از ضد عفونی کننده های خوراک، برخی ترکیبات گیاهی و یا اسیدیفایرها که شرایط را برای رشد کپک ها دشوار می کند. می توان از رشد مایکوتوکسین ها جلوگیری کرد.

در کارخانجات تولیدی خوراک دام و طیور کنترل رطوبت محصول نهایی از نکات مهم در تولید خوراکی با کمترین میزان آفلاتوکسین است.

 

روش های حذف یا کاهش آفلاتوکسین از خوراک دام و طیور

روش های فیزیکی کنترل آفلاتوکسین ها

 

حذف توده های کپکی یکی از روش های کاهش آفلاتوکسین مصرف شده توسط حیوان است. با این وجود روش قطعی نیست. چرا که همانگونه که اشاره شد علائم ظاهری نشانه ی قطعی حضور یا عدم حضور آفلاتوکسین در خوراک نیست.

حرارت دادن جهت حذف آفلاتوکسین عملا کارایی ندارد. چرا که آفلاتوکسین ها تنها در دمای بالای 90 درجه و در مدت زمان بالای 4 ساعت اندکی کاهش می یابند. این شرایط باعث آسیب رساندن و از دسترس خارج شدن بسیاری از مواد مغذی موجود در خوراک می شود.

 

روش های شیمیایی کنترل آفلاتوکسین ها

 

استفاده از حلال ها یکی از روش های کاهش آفلاتوکسین ها در غذاهای انسانی است. اما این روش نیز بسیار هزینه بر است. همچنین استفاده از میزان بالای اسیدها یا بازها نیز به دلیل کاهش کیفیت خوراک عملا منتفی است.

برخی سویه های باکتری ها و مخمرها قادر هستند برخی از مایکوتوکسین ها را با تغییر ساختار کاهش دهند. اما داده ی دقیقی در رابطه با آفلاتوکسین در دسترس نیست.

 

استفاده از جاذب ها یا توکسین بایندرها

 

توکسین بایندرها یا جاذب های رسی و غیر رسی یکی از مهمترین، عملی ترین و اقتصادی ترین روش های حذف، کاهش یا بی اثر سازی آفلاتوکسین ها است.

ترکیبات رسی نظیر بنتونیت، سپیولیت و خاک دیاتومه رایج ترین توکسین بایندرها جهت مقابله با مایکوتوکسین های قطبی از جمله آفلاتوکسین ها هستند. این ترکیبات به دلیل داشتن ساختارهای متخلخل فیزیکی و اتمی قابلیت جذب آفلاتوکسین ها و انتقال آن به مدفوع را دارند. اگرچه استفاده ی بیش از حد آن ها به میزان بالا می تواند موجب تداخل در جذب برخی مواد مغذی و داروها شود.

همچنین استفاده از اسیدهای آلی نظیر اسید پروپیونیک موجب عملکرد بهتر توکسین بایندرهای رسی می شود.

 

کنترل آفلاتوکسین ها با توکسین بایندر های غیر رسی

 

کاهش اثرات مایکوتوکسین ها در بدن دام و طیور

در مراحل آلودگی شدید با آفلاتوکسین ها باید از ترکیبات تقویت کننده ی سیستم ایمنی و کاهش دهنده ی اثرات آن ها نظیر عصاره های گیاهی، آنتی اکسیدان ها و ترکیبات بهبود دهنده ایمنی، کبد و کلیه یکی از راه های کاهش اثرات آفلاتوکسین ها است.

شرکت سپهرماکیان فرتاک تولیدکننده ی توکسین بایندرهای چهار جزئی A-Guard  و هشت جزئی A-Guard Plus بوده که توانایی مقابله با طیف عظیمی از مایکوتوکسین ها را دارا می باشند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره در مورد این دو محصول و سایر محصولات شرکت سپهرماکیان فرتاک می توانید از طریق راه های ارتباطی با ما در تماس باشید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تازه ترین ها