آفلاتوکسین در دام و طیور
آفلاتوکسین چیست؟
آفلاتوکسین یکی از انواع سموم قارچی یا همان مایکوتوکسین هاست که توسط برخی از سویه های قارچ های کپکی (عمدتا آسپیرژیلوس ها) به عنوان متابولیت ثانویه تولید می شود. به بیماری که در اثر مصرف آفلاتوکسین ها رخ می دهد آفلاتوکسیمی یا آفلاتوکسیکوزیس می گویند. آفلاتوکسین ها خود به 4 گونه اصلی ب1، ب2(ام1 و ام2 به ترتیب پس از هیدروکسیله شدن این دو آفلاتوکسین در بدن دام وارد شیر می شوند)، جی1 و جی2 تقسیم می شود.
آفلاتوکسین ها کجا هستند؟
در میان غلات مورد استفاده در تغذیه دام و طیور ذرت مهمترین راه انتقال آفلاتوکسین به بدن دام یا پرنده است. چراکه ضمن اینکه بسیار مستعد رشد قارچ های آسپیرژیلوس می باشد، بیشتر در مناطق گرمسیری و مرطوب کشت شده و آفات و تنش های محیطی نیز در این مناطق رخ می دهند. پنبه دانه و دانه های روغنی دیگر نیز بسیار مستعد شیوع این نوع کپک ها هستند. همچنین ضایعات بادام زمینی که در تغذیه دام و طیور استفاده می شوند نیز احتمال آلودگی بالایی به این سموم دارند. با این وجود گندم، جو، برنج و غلات مشابه آن ها در برابر رشد آسپیرژیلوس مقاوم تر به نظر می رسند.
قارچ های آسپیرژیلوس در دمای 20 تا 32 درجه سلسیوس رشد بالایی دارند و آفلاتوکسین زیادی را به جای می گذارند. حشرات باعث سرایت این نوع کپک در مزارع می شوند و سایر عواملی که به غلاف گیاه آسیب می زند (نظیر آفات، کرم ها و…) نیز در گسترش شیوع آن ها موثرند.
آفلاتوکسین ها در محصولات دام و طیور نیز در صورتی که حیوان مصرف کننده میزان بالایی از خوراک آلوده به این سموم قارچی را مصرف نماید دیده می شوند. همانطور که بالاتر گفته شد آفلاتوکسین های گروه ب1 و ب2 در بدن گاوهای شیری هیدروکسیله شده و تبدیل به آفلاتوکسین های ام1 و ام2 می شوند. وجود میزان بالا از این آفلاتوکسین ها در شیر باعث برگشت خوردن شیر توسط کارخانه لبنیات خواهد گردید.
مضرات آفلاتوکسین چیست؟
اما آفلاتوکسین ها مضرات بسیاری را نیز متوجه بدن دام و طیور می کنند. طیور جوان اثرات آفلاتوکسین ها را سریع تر نشان می دهند. تلفات، لنگش، مشکلات گوارشی، افت سطح ایمنی و بروز بیماری های عفونی و افت شدید رشد از جمله عوارض وجود آفلاتوکسین ها در خوراک آن ها هستند که نوع عارضه بستگی به میزان آلودگی خوراک به این سموم قارچی شدید یا ضعیف خواهد بود.
اگرچه گله های تخم گذار و مادر به شدت جوجه های جوان به آفلاتوکسین ها پاسخ نمی دهند، اما کاهش تخمگذاری، کاهش جوجه درآوری، تضعیف سیستم ایمنی، افزایش ضریب تبدیل و افزایش مرگ و میر جنین در مرحله ی هچری از تبعات وجود آفلاتوکسین به میزان حتی اندک اما در مدت زمان طولانی در خوراک آن ها هستند. حتی مصرف بالای آفلاتوکسین ها در پرندگان بالغ می تواند موجب مرگ شود.
گروه تحقیق و توسعه شرکت سپهر ماکیان فرتاک
در هنگام کالبدشکافی تلفات، بزرگ بودن طحال، کلیه ها و بزرگ شدن و تغییر رنگ کبد از نشانه های بارز آفلاتوکسمی هستند. همچنین غده های بورس و تیموس نیز تحلیل می روند. در اثر آسیب به کبد عوامل انعقادی نیز کاهش می یابند و با پارگی مویرگ های سطحی لکه های قرمز روی بدن پرنده های کشتار شده مشهود هستند که به حذف آن ها توسط دامپزشک می انجامد.
مطلب پیشنهادی: آفلاتوکسین و عملکرد توکسین بایندر ها در کنترل آن
آفلاتوکسین را چگونه تشخیص دهیم؟
آفلاتوکسین ها عموما بی بو و بی رنگ و فاقد هرگونه نشانه در صورت آلودگی پایین هستند. در حالی که همین میزان پایین نیز می تواند بسیار آسیب زا و خطرناک باشد. اما در سطح میزان بالای آلودگی کپک های سبز یا زرد رنگ مشهود هستند. بنابراین برای اطمینان از سطح آفلاتوکسین خوراک باید از روش های آزمایشگاهی تخصصی بهره گرفت.
راه حل مقابله با آفلاتوکسین چیست؟
آفلاتوکسین ها در برابر دمای بالا مقاوم هستند. بنابراین فرآوری حرارتی تاثیر چندانی روی آن ها نخواهد داشت. اما مطمئن ترین راه حل استفاده از توکسین بایندر با کیفیت نظیر ای-گارد و ای-گارد پلاس می باشد. آفلاتوکسین ها در حضور توکسین بایندها غیرفعال می شوند. تحقیقات نشان داده اند ضرف مدت یک یا چندهفته از استفاده از توکسین بایندرها و یا حذف خوراک دارای سموم اثرات منفی آن اگر در سطح پیشرفته یا شدید نباشند کاهش خواهند یافت.
مطلب پیشنهادی: آشنایی با انواع مایکوتوکسین ها
