انواع سیستم های پرورش ماهی

سیستم‌های پرورش ماهی به مجموعه‌ای از روش‌ها و فناوری‌هایی اطلاق می‌شود که برای پرورش ماهیان در محیط‌های کنترل‌شده طراحی شده‌اند. انواع مختلفی از سیستم‌های پرورش ماهی وجود دارد که هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. انتخاب نوع سیستم بستگی به عواملی همچون نوع ماهی، منابع آب موجود، اهداف اقتصادی و سطح فناوری مورد استفاده دارد. در این مقاله سعی داریم به بررسی انواع سیستم‌های پرورش ماهی و ویژگی‌های آنها بپردازیم.

پرورش ماهی، تجهیزات، نکات و دانستنی های مربوط به آن

سیستم پرورش متراکم (Intensive Aquaculture System)

پرورش ماهی به روش سیستم پرورش متراکم  یک روش پیشرفته است که در آن از تکنولوژی‌های مدرن برای پرورش ماهی استفاده می‌شود. این سیستم معمولاً در استخرهای مصنوعی ساخته شده از بتن، پلی‌اتیلن و دیگر مواد مصنوعی انجام می‌شود و به طور عمده در مناطقی با منابع آبی محدود یا نامناسب برای پرورش ماهی‌های معمولی به کار می‌رود.

 

ویژگی‌ها و مزایا:

1. استفاده از فناوری پیشرفته: این سیستم به واسطه استفاده از فناوری‌های نوین از جمله سیستم‌های گردش آب، دستگاه‌های هوادهی، و کنترل‌های دقیق دما و کیفیت آب، امکان پرورش ماهی به تعداد زیاد و در فضای محدود را فراهم می‌کند.
2. غذادهی دستی: برخلاف روش‌های سنتی که ماهی‌ها به صورت طبیعی غذا می‌خورند، در این سیستم تغذیه به صورت دستی و کنترل‌شده انجام می‌شود تا رشد بهینه ماهی‌ها حاصل شود.
3. مکانیزه بودن فرایندها: به دلیل کمبود منابع آبی و نیاز به کنترل دقیق، تمامی فرآیندها شامل تغذیه، تهویه، تصفیه آب و برداشت ماهی‌ها معمولاً مکانیزه هستند. این باعث می‌شود کارایی سیستم بالا باشد.
4. تولید بالا: این سیستم می‌تواند عملکرد تولید بسیار بالایی داشته باشد، به طوری که در برخی از گونه‌ها مانند تیلاپیا، میزان تولید ماهی می‌تواند به بیش از 100 کیلوگرم در متر مکعب برسد.

سیستم پرورش ماهی نیمه متراکم  (Semi-intensive Fish Farming)

این روش پرورشی ترکیبی از روش‌های گسترده و متراکم است و از نظر بهره‌وری بیشتر از روش گسترده عمل می‌کند. در سیستم نیمه متراکم، تعداد ماهی‌ها در واحد حجم نسبت به روش گسترده بیشتر است و علاوه بر تغذیه دستی، در برخی مواقع از غذای طبیعی موجود در بستر استخر یا مخزن آب نیز استفاده می‌شود. در این روش از استخرهای خاکی، بتونی و استخرهایی با پوشش‌های مصنوعی مختلف برای پرورش ماهی استفاده می‌شود. همچنین، سیستم‌های پرورشی و نوع گونه‌ها در این روش به شدت متنوع هستند.

در این سیستم، تعدادی از اقدامات شامل اصلاح شرایط آب، کنترل کامل ماهیان شکارچی و گیاهان آبزی هرز، تراکم ذخیره‌سازی متوسط، کوددهی منظم، غذادهی دستی، برداشت جزئی و ذخیره‌سازی مجدد پس از ۳-۴ ماه، و در صورت لزوم تبادل آب و تأمین اکسیژن (هوادهی) انجام می‌شود. برخی از فناوری‌های مدرن پرورش ماهی نیز در این سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

ترکیب و انتخاب گونه‌ها

در این سیستم به شرایط بستر استخر و مخزن بستگی دارد. در استخرهای خاکی، معمولاً ماهیان گرم‌آبی پرورش داده می‌شوند، و به همین دلیل باید تمهیدات خاصی از جمله غنی‌سازی آب، رهاسازی چند گونه‌ای یا کشت توأم کپور ماهیان در نظر گرفته شود. اگر تعویض آب به هر دلیلی افزایش یابد، باید انتخاب گونه‌ها، ترکیب و درصد کشت نیز متناسب با تغییرات انجام شود.

در استخرهای بتونی یا استخرهایی با پوشش‌های مصنوعی، معمولاً فقط از ماهی‌هایی که نیاز به غذای دستی دارند استفاده می‌شود. در این شرایط، انتخاب گونه‌ها و درصد کشت باید بر اساس کیفیت و کمیت آب، اقلیم منطقه و ویژگی‌های خاک صورت گیرد.

با توجه به این نوع سیستم پرورشی، تولید ماهی در هر متر مکعب آب ممکن است سالیانه به ۱۵ تا ۳۰ کیلوگرم یا حتی بیشتر برسد.

 

ویژگی‌ها و مزایا:

1. افزایش تولید نسبت به سیستم های پرورش گسترده: با استفاده از تغذیه مصنوعی و تراکم متوسط، این سیستم می‌تواند میزان تولید بالاتری نسبت به سیستم‌های گسترده داشته باشد. همچنین در این نوع سیستم پرورشی امکان پرورش گونه‌های ماهی با نیاز تغذیه‌ای خاص که در سیستم‌های گسترده قادر به تأمین غذای کافی نمی‌باشند.
2. کاهش هزینه‌های مربوط به تغذیه و تجهیزات نسبت به سیستم‌های پرورش متراکم.

3. قابلیت استفاده در مناطق با منابع آبی محدودتر نسبت به سیستم‌های پرورش گسترده.

سیستم پرورش ماهی گسترده

 به نوعی از سیستم‌های پرورش ماهی اطلاق می‌شود که در آن ماهیان در محیط‌های طبیعی یا نیمه‌طبیعی با حداقل امکانات تغذیه و به‌طور معمول با استفاده از منابع آب موجود پرورش می‌یابند. این نوع سیستم به‌عنوان یک روش پایدار در پرورش ماهی شناخته می‌شود که در آن توجه به محیط‌زیست و استفاده بهینه از منابع طبیعی اهمیت دارد.

در سیستم‌های پرورش ماهی گسترده، برخلاف سیستم‌های صنعتی، از تغذیه مصنوعی یا مکمل‌های غذایی کمتری استفاده می‌شود و بیشتر به ماهیان اجازه داده می‌شود که از منابع طبیعی مانند پلانکتون‌ها، گیاهان آبزی و یا مواد آلی موجود در آب تغذیه کنند. این سیستم معمولاً در محیط‌های باز و بزرگ مانند دریاچه‌ها، رودخانه‌ها یا حتی استخرهای طبیعی پیاده‌سازی می‌شود.

 

ویژگی‌ها و مزایا:

1. ظرفیت پایین تراکم: تعداد ماهیان پرورشی در هر واحد آب معمولاً کم است تا از فشار زیاد بر محیط‌زیست جلوگیری شود.
2. مدیریت اکوسیستم: تمرکز بر حفظ تعادل اکولوژیکی و حفاظت از منابع طبیعی است.
3. توسعه پایدار: این سیستم به‌طور معمول به‌دلیل استفاده از منابع طبیعی و کمترین وابستگی به مواد شیمیایی، از نظر زیست‌محیطی پایدارتر است.
4. تقاضای کم به انرژی: این سیستم‌ها معمولاً به انرژی کم‌تری نسبت به سیستم‌های پرورش صنعتی نیاز دارند.

 

معایب:

1. افزایش ریسک بیماری‌ها: به‌دلیل تراکم پایین و ارتباط مستقیم با منابع طبیعی، ماهیان ممکن است بیشتر در معرض بیماری‌ها و آفات قرار گیرند.
2. کنترل دشوارتر کیفیت آب: در این نوع سیستم‌ها، کنترل کیفیت آب به‌طور مؤثر دشوار است و نیاز به مراقبت دقیق دارد.
3. بازدهی کمتر: به‌دلیل محدودیت در تغذیه و مدیریت دقیق، بازده تولید ممکن است کمتر از سیستم‌های صنعتی باشد.

در مجموع، سیستم پرورش ماهی گسترده می‌تواند یک انتخاب مناسب برای پرورش ماهی در مناطق خاص و با منابع طبیعی فراوان باشد، ولی نیاز به مدیریت دقیق و آگاهی از شرایط اکولوژیکی دارد.

سیستم‌های پرورش ماهی به روش مونوکالچر (Monoculture)

در این سیستم، فقط یک گونه ماهی پرورش داده می‌شود که به دلیل نیازهای خاص محیطی، غذایی، یا ژنتیکی ممکن است برای یک نوع خاص مناسب باشد. در اینجا چند دلیل مهم برای استفاده از این سیستم آورده شده است:

1. نوع رژیم غذایی ماهی:

ماهیان مختلف رژیم‌های غذایی متفاوتی دارند. برای مثال، ماهی قزل‌آلا یک ماهی گوشت‌خوار و درنده است و نمی‌تواند در کنار ماهیان همه‌چیزخوار مانند کپور پرورش یابد. بنابراین، در سیستم مونوکالچر فقط یک گونه ماهی با رژیم غذایی خاص پرورش داده می‌شود.

 

2. رژیم هیدروشیمیایی آب:

ماهی‌ها به شرایط خاص فیزیکی و شیمیایی آب نیاز دارند. برای مثال، ماهی‌های خلیج فارس نمی‌توانند در دریای خزر پرورش یابند. ماهی قزل‌آلا به آب شیرین نیاز دارد و در محیط‌هایی مانند آب‌های شیرین و تازه پرورش می‌یابد. میزان تحمل ماهیان به تغییرات شوری و دما، یکی از دلایل محدودیت در پرورش ماهیان مختلف است.

 

3. اصلاح نژاد:

در برخی مراکز، اصلاح نژاد ماهیان به منظور دستیابی به ویژگی‌های بهتر مانند رشد سریعتر، مقاومت بیشتر به بیماری‌ها، یا بهبود شکل و رنگ صورت می‌گیرد. این مراکز معمولاً بر روی یک گونه خاص تمرکز دارند و هدفشان بهبود خصوصیات آن گونه است.

 

4. مولد سازی:

مراکز تولید مولد در تلاشند تا مولدهای با تولید تخم بالا و کیفیت باروری مناسب ایجاد کنند. این مراکز معمولاً برای تولید یک گونه خاص فعالیت می‌کنند تا بهترین نتیجه را در تولید نسل جدید بدست آورند.

 

5. کارهای تحقیقاتی:

تحقیق بر روی رژیم‌های غذایی خاص برای ماهی‌ها، هیبریدهای مختلف ماهی، یا واکسن‌ها و داروهای جدید، از دیگر دلایل استفاده از سیستم مونوکالچر است. این تحقیق‌ها به منظور بهبود کیفیت و کارآیی پرورش ماهی انجام می‌شود.

 

6. تولید بچه ماهی:

بچه ماهی‌ها (با وزن ۱ تا ۳ گرم) تولید می‌شوند و به مراکز پرواربندی توزیع می‌گردند تا در مراحل بعدی رشد کنند.

 

7. پرورش به منظور حفظ ذخایر منابع طبیعی:

در بسیاری از مناطق، به دلیل افزایش جمعیت و برداشت‌های بی‌رویه از منابع طبیعی، نسل بسیاری از ماهی‌ها و میگوها در خطر انقراض قرار گرفته است. برای جلوگیری از انقراض، مراکز پرورش ماهی‌ها نسل‌های جدید تولید کرده و آن‌ها را در رودخانه‌ها یا دریاها وارد می‌کنند تا نسل آن‌ها حفظ شود.

این نوع سیستم در پرورش ماهی‌های خاویاری نیز کاربرد دارد؛ به عنوان مثال، مراکز تولید ماهی خاویاری در گرگان و ساری بچه ماهی‌ها را به وزن ۳ تا ۵ گرم رسانده و به رودخانه‌ها وارد می‌کنند تا به دریا روند و رشد کنند. این روش به جبران برداشت‌های بی‌رویه کمک می‌کند و به حفظ ذخایر آبزیان کمک می‌نماید.

سیستم پرورش ماهی پلی‌کالچر (Polyculture)

به معنی پرورش هم‌زمان چندین گونه مختلف ماهی در یک محیط واحد است. این سیستم برخلاف مونوکالچر (که در آن فقط یک گونه ماهی پرورش داده می‌شود)، سعی دارد که از تنوع گونه‌های مختلف استفاده کرده و شرایط اکوسیستم پرورش ماهی را بهبود بخشد.  به طور مثال، ممکن است از ماهیان گیاه‌خوار، گوشت‌خوار و همه‌چیزخوار در کنار هم استفاده شود. این تنوع کمک می‌کند تا از منابع موجود به طور بهینه استفاده شود.

نیازمند توجه به چندین فاکتور مهم است تا از رقابت غذایی و آسیب به ماهیان جلوگیری شود و از سیستم اکولوژیک بهینه استفاده گردد. این فاکتورها به شرح زیر هستند:

1. تفاوت در رژیم غذایی ماهیان:

در این سیستم، ماهیان باید از نظر رژیم غذایی با یکدیگر متفاوت باشند تا به رقابت غذایی نپردازند و هر گونه بتواند از منابع غذایی خاص خود بهره‌برداری کند. به عنوان مثال، ماهیان گیاه‌خوار باید از گیاهان سطح آب تغذیه کنند، در حالی که ماهیان گوشت‌خوار یا پلانکتون‌خوار از موجودات زنده دیگر مانند فیتوپلانکتون‌ها یا زئوپلانکتون‌ها استفاده کنند. این اختلاف در نیازهای غذایی باعث می‌شود که رقابت بر سر غذا کاهش یابد و ماهیان به طور مؤثری از منابع مختلف بهره ببرند.

معرفی تجهیزات و دستگاه های تولید خوراک آبزیان

2. سازگاری فیزیک وشیمیایی آب:

شرایط فیزیکوشیمیایی آب (مانند دما، شوری، میزان اکسیژن و pH) باید برای همه ماهیان سازگار باشد تا از رشد بهینه و سلامت آنها حمایت کند. در صورت وجود تفاوت‌های زیاد در نیازهای فیزیکوشیمیایی ماهیان، ممکن است بعضی از گونه‌ها به دلیل شرایط نامناسب محیطی دچار استرس شده و رشد آنها کاهش یابد.

 

3. اثر افزایشی (Synergistic Effect):

در سیستم‌های پلی‌کالچر، باید به نحوه تعامل گونه‌ها توجه شود. ماهیان مختلف می‌توانند با همکاری و بهره‌برداری از لایه‌های مختلف آب به بهبود شرایط محیطی و رشد خود کمک کنند. برای مثال، ماهی‌هایی مانند آمور که گیاه‌خوار هستند، می‌توانند از گیاهان سطح آب تغذیه کنند و از رشد بیش از حد گیاهان جلوگیری کنند. این کار باعث افزایش اکسیژن‌رسانی به آب و بهبود شرایط برای ماهیان دیگر می‌شود. همچنین این ماهیان می‌توانند اجازه دهند نور خورشید به لایه‌های عمقی‌تر آب برسد که برای رشد سایر موجودات پلانکتونی مفید است.

 

4. تقسیم‌بندی لایه‌های آب:

در سیستم پلی‌کالچر، لایه‌های مختلف آب برای پرورش گونه‌های مختلف ماهی طراحی می‌شوند. هر ماهی بسته به رژیم غذایی و رفتار خود از لایه خاصی از آب بهره‌برداری می‌کند:

لایه اول: در این لایه ماهیان گیاه‌خوار مانند آمور قرار دارند. این ماهیان از گیاهان سطح آب تغذیه می‌کنند و از رشد بیش از حد گیاهان جلوگیری می‌کنند. همچنین این ماهیان با تغذیه از گیاهان به اکسیژن‌رسانی به آب کمک می‌کنند و شرایط مناسبی برای دیگر موجودات فراهم می‌آورند.

لایه دوم: این لایه محل قرارگیری فیتوپلانکتون‌ها است که از نور خورشید برای تکثیر استفاده می‌کنند. ماهیان فیتوفاگ در این لایه زندگی می‌کنند و از فیتوپلانکتون‌ها تغذیه می‌کنند. این ماهیان با ساکشن آب از دهان خود، فیتوپلانکتون‌ها را وارد دستگاه گوارش خود کرده و ۳۰ درصد از آن‌ها را مصرف می‌کنند، در حالی که ۷۰ درصد باقی‌مانده به کف استخر دفع می‌شود.

لایه سوم: در این لایه ماهیان زئوپلانکتون‌خوار مانند  Bighead قرار دارند که از زئوپلانکتون‌ها تغذیه می‌کنند. این ماهیان نیز از ۳۰ درصد زئوپلانکتون‌ها استفاده می‌کنند و ۷۰ درصد باقی‌مانده را به کف استخر دفع می‌کنند.

لایه چهارم: این لایه به عنوان “لایه رفتگری” شناخته می‌شود. ماهیان کپور در این لایه قرار دارند و به عنوان پاک‌کننده از قالب‌های مدفوعی که به کف استخر می‌روند استفاده می‌کنند. این ماهیان با تغذیه از این مواد، به پاکسازی محیط کمک می‌کنند و به نوعی نقش “رفتگر” را ایفا می‌کنند.

پرورش تک‌جنس (Monosex Culture)

به معنای پرورش فقط یک جنس از ماهیان (نر یا ماده) در یک سیستم پرورش است. این سیستم به دلایل مختلفی توسط پرورش‌دهندگان مورد توجه قرار می‌گیرد و هدف آن بهبود کیفیت تولید، افزایش بهره‌وری، و کاهش مشکلات تولیدمثلی است.

دلایل استفاده از سیستم پرورش تک‌جنس:

1. ارزش اقتصادی بالاتر جنس ماده: در برخی گونه‌ها مانند ماهی خاویاری و آزادماهیان، جنس ماده معمولاً ارزش بالاتری دارد زیرا تخم‌گذاری بیشتری دارند و تولید خاویار می‌کنند که محصول با ارزشی است. از این رو، پرورش‌دهندگان ترجیح می‌دهند جنس ماده را پرورش دهند تا تولید خاویار یا تخم ماهی بیشتر و با ارزش‌تر شود.
2. کاهش مصرف غذای اضافی توسط جنس ماده: در برخی گونه‌ها مانند تیلاپیا، جنس ماده به دلیل فعالیت زیاد تولیدمثل و مصرف بیشتر غذا، بیشتر انرژی خود را صرف تولید مثل می‌کند و به جای تبدیل غذا به پروتئین، آن را برای تولید نسل جدید صرف می‌کند. در این صورت، پرورش جنس نر می‌تواند منجر به استفاده بهینه‌تری از منابع غذایی شود.
3. کنترل سایز و وزن ماهیان: در استخرهایی که پرورش ماهیان به صورت دو جنسی انجام می‌شود، چون فعالیت تولیدمثلی ماهیان ادامه دارد، نسل‌های مختلفی از ماهیان با سایز و وزن‌های متفاوت به وجود می‌آید که باعث می‌شود ماهیان هم‌زمان به مرحله قابل عرضه به بازار نرسند. پرورش تک‌جنس به این مشکل کمک می‌کند و این امکان را فراهم می‌آورد که ماهیان همزمان و با وزن و سایز یکسان به بازار عرضه شوند.
4. بازارپسندی و حذف مواد اضافی: در بعضی مناطق مانند استان‌های مرکزی و خراسان، از تخم ماهی و محوطه بطنی آن به عنوان مواد غذایی استفاده می‌شود. بنابراین، پرورش‌دهندگان تمایل دارند جنس ماده را برای پرورش انتخاب کنند تا تخم‌ها و محوطه‌های بطنی به عنوان ضایعات از ماهی حذف شوند و ماهی سبک‌تر و با ارزش‌تر به بازار عرضه شود.
5. افزایش سرعت رشد و کاهش مشکلات تولید مثل: یکی از دلایل اصلی استفاده از سیستم تک‌جنس در پرورش ماهیان، عقیم کردن ماهیان است. این کار باعث می‌شود ماهیان سریع‌تر رشد کنند و انرژی و مواد غذایی صرف تولید مثل نشود. در نتیجه، این ماهیان سریع‌تر به بازار عرضه می‌شوند و سودآوری بیشتری برای پرورش‌دهندگان دارند.

 

مزایای استفاده از سیستم تک‌جنس:

1. کاهش تولیدمثل و ترشح هورمون‌های جنسی: ماهیان عقیم در این سیستم ترشحات جنسی کمی دارند که این امر از نظر بهداشت و تغذیه نیز حائز اهمیت است.
2. سرعت رشد بیشتر: ماهیان عقیم سریع‌تر رشد می‌کنند زیرا انرژی بیشتری به جای تولید مثل صرف رشد و ساخت پروتئین می‌شود.
3. کنترل بهتر تولید: ماهیان به دلیل عدم تولید مثل می‌توانند به صورت یکنواخت در یک محیط رشد کنند و از نظر سایز و وزن هم‌زمان به بازار عرضه شوند.

سیستم پرورش Cage culture

سیستم پرورش ماهی در قفس‌ها (Cage Culture) یکی از روش‌های معمول و مؤثر در پرورش ماهی در مناطق ساحلی است، به ویژه در کشورهایی که سواحل وسیع و آب‌های آزاد دارند. در این سیستم، قفس‌ها قابلیت باز و بسته شدن دارند، که این امر باعث می‌شود به راحتی قابل استفاده و تنظیم باشند. این ویژگی به پرورش‌دهندگان این امکان را می‌دهد که در فصول مختلف سال در مکان‌های مختلف اقدام به پرورش ماهی کنند. به عنوان مثال، در فصل زمستان که آب سرد می‌شود، پرورش ماهیان سردآبی مانند قزل‌آلا امکان‌پذیر می‌شود. در مقابل، در هنگام گرم شدن آب در مناطق گرمسیری، می‌توان ماهیان گرم‌آبی مانند کپور و آمور را پرورش داد.

پرورش ماهیان در داخل قفس یکی از روش‌های ساده و کم‌هزینه برای تولید ماهی است که در کنار ایجاد اشتغال، می‌تواند به توسعه صنعت شیلات کمک کند. این روش در مکان‌هایی مانند پشت سدها، آب بندها، سواحل دریای خزر، سواحل جنوبی کشور و رودخانه‌های جنوب کشور قابل اجرا است.

نکات مهمی که در راه‌اندازی و استفاده از قفس‌ها باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

1. مکان‌یابی مناسب قفس‌ها:
   • قفس‌ها باید در مناطقی نصب شوند که خواص فیزیکی و شیمیایی آب، مانند دما، شوری، اکسیژن و سایر ویژگی‌ها، برای رشد و پرورش ماهیان مناسب باشد.
   • همچنین باید از نصب قفس‌ها در نزدیکی منابع آلوده مانند فاضلاب‌های شهری و دیگر آلاینده‌ها جلوگیری شود.
2. مقاومت در برابر شرایط جوی:
   • قفس‌ها باید در مکان‌هایی نصب شوند که در برابر بادها، طوفان‌ها و سایر شرایط جوی آسیب ناپذیر باشند. این مورد به ویژه در مناطقی که طوفان‌های شدید یا بادهای قوی وجود دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
3. پیشگیری از گرفتگی تورها:
   • از آنجایی که تورهای قفس‌ها ممکن است به مدت طولانی در آب قرار بگیرند، ممکن است موجودات میکروسکوپی مانند جلبک‌ها روی آن‌ها بنشینند و منفذهای تور را مسدود کنند. این گرفتگی می‌تواند منجر به کاهش جریان آب و اکسیژن در داخل قفس‌ها شود و به همین دلیل باید از این مسأله جلوگیری کرد.
4. انعطاف‌پذیری در پرورش انواع ماهی:
   • در این سیستم می‌توان انواع مختلفی از ماهیان را که با اقلیم و شرایط محیطی منطقه سازگاری دارند، پرورش داد. این امر باعث می‌شود که به راحتی انواع مختلفی از ماهی‌ها بر اساس نیاز بازار و شرایط محیطی پرورش یابند.

مزایای سیستم پرورش ماهی در قفس‌ها (Cage Culture) عبارتند از:

1. ظرفیت بالا در فضای محدود: این سیستم امکان پرورش تعداد زیادی ماهی را در فضای کم فراهم می‌کند.
2. کاهش فعالیت فیزیکی و بهبود ضریب تبدیل: به دلیل محدود بودن فضای قفس، ماهیان حرکت کمتری دارند، بنابراین انرژی کمتری برای فعالیت فیزیکی مصرف می‌شود و غذای دریافت شده بیشتر به گوشت تبدیل می‌گردد.
3. سادگی در جابه‌جایی و صید ماهی‌ها: عملیات جابه‌جایی و صید ماهی در این سیستم بسیار ساده و راحت است.
4. پرورش ماهی در شرایط طبیعی و بهبود کیفیت گوشت: ماهی‌ها در محیطی پرورش می‌یابند که با شرایط طبیعی و محیطی آن‌ها سازگار است. این موضوع به افزایش کیفیت گوشت ماهی‌ها کمک می‌کند.
5. نیاز به نیروی کار و هزینه کم.
6. امکان تولید دائمی و عرضه ماهی‌های تازه در هر فصلی از سال.

فناوری بیوفلاک درآبزی پروری

سیستم پرورش ماهیان پن کالچر (Pen culture)

سیستم پرورش ماهی پن کالچر (Pen Culture) یکی از روش‌های متداول در پرورش ماهی است که در آن ماهی‌ها در فضای محدود و معینی به نام “پَن” (Pen) یا قفس در داخل آب‌های طبیعی، مانند دریاچه‌ها، رودخانه‌ها یا دریاها، پرورش می‌یابند. این سیستم به‌ویژه در مناطق ساحلی و آب‌های آزاد استفاده می‌شود. سیستم پرورش cage culture به طور کامل در همه اطراف یا همه طرف‌ها به جز بالا، توسط توری یا توری محصور شده است، در حالی که در سیستم پن کالچر، پایین محفظه توسط دریاچه یا کف دریا تشکیل می‌شود.

مزایای استفاده از سیستم پرورش ماهی پن کالچر:

1. استفاده بهینه از فضا: سیستم پن کالچر بهره‌وری بالایی از فضا دارد. حتی در پن‌های بزرگ، مانند پن‌های ماهی شیر (Milkfish)، تولید 4 تا 10 برابر بیشتر از تولید طبیعی در همان مساحت است. این به دلیل استفاده از روش‌های پرورشی فشرده و عواملی مانند حفاظت از ماهی‌ها در برابر شکارچیان است.
2. حفاظت از ماهی‌ها در برابر شکارچیان: در سیستم پن کالچر، شکارچیان به‌طور مؤثر از محیط پرورش جدا می‌شوند. در پن‌های کوچک‌تر، این کار به راحتی انجام می‌شود، و در پن‌های بزرگ‌تر هم می‌توان تدابیر مناسبی اتخاذ کرد تا از ورود شکارچیان جلوگیری شود.
3. مناسب برای پرورش گونه‌های مختلف: سیستم پن کالچر امکان پرورش انواع مختلف ماهی‌ها را فراهم می‌آورد. با فراهم کردن شرایط محیطی مناسب و استفاده از غذاهای مصنوعی، می‌توان انواع مختلفی از گونه‌ها را پرورش داد، مشابه پرورش در قفس‌ها.
4. سهولت در برداشت محصول: اگرچه در پن‌های بزرگ‌تر برداشت ممکن است به اندازه قفس‌ها آسان نباشد، ولی در مقایسه با آب‌های طبیعی، قطعاً کنترل‌پذیرتر و ساده‌تر است.
5. انعطاف‌پذیری در اندازه و اقتصادی بودن: نسبت به قفس‌ها، پن‌ها می‌توانند بزرگ‌تر ساخته شوند و هزینه‌های ساخت آن‌ها کمتر از قفس‌ها است. این ویژگی امکان بهره‌برداری از فضاهای وسیع‌تر را به‌ویژه در مناطق وسیع‌تر فراهم می‌آورد.
6. دسترسی به غذای طبیعی و تبادل مواد با بستر: در سیستم پن کالچر، بستر زیر پن به‌عنوان بستر طبیعی عمل می‌کند و ماهی‌ها می‌توانند از منابع غذایی طبیعی موجود در بستر بهره‌برداری کنند. این ویژگی برخلاف سیستم قفس است که همیشه با یک لایه مشبک یا تور از بستر جدا می‌شود.
7. استفاده چندگانه از منابع آبی: سیستم پن کالچر امکان استفاده اقتصادی از منابع آبی را فراهم می‌آورد. به‌عنوان مثال، می‌توان از این سیستم در مخازن آبیاری برای پرورش ماهی استفاده کرد و در عین حال منابع آبی را به‌طور همزمان برای اهداف دیگر استفاده نمود.

 

مقایسه سیستم پرورشی قفس (Cage) و سیستم پرورشی پن (Pen) :

1. مساحت کاربرد: سیستم پرورش پن می‌تواند در سطوح وسیع‌تری از یک هکتار تا 1000 هکتار به‌کار گرفته شود، در حالی‌که سیستم قفس معمولاً در فضاهای کوچکتر، بین یک متر مربع تا 1000 متر مربع، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. نوع پرورش: سیستم قفس برای پرورش متراکم ماهی‌ها مناسب‌تر است، در حالی که سیستم پن برای پرورش گسترده یا نیمه‌متراکم ماهی‌ها بهینه‌تر می‌باشد.
3. تنوع طرح‌ها و اندازه‌ها: قفس‌ها دارای طرح‌ها و اندازه‌های متنوع‌تری هستند و می‌توانند با شرایط محیطی مختلف تطابق بهتری داشته باشند.
4. مناسبت برای عمق آب: روش پن معمولاً در آب‌های کم عمق به‌کار می‌رود، در حالی که سیستم قفس برای استفاده در آب‌های عمیق‌تر یا پشت سدها مناسب است.
5. عمق در آب‌های مختلف: در دریاچه‌ها، عمق قفس‌ها معمولاً بین 1.5 تا 2.5 متر است، در حالی که در آبگیرهای پشت سدها این عمق معمولاً بین 2 تا 4 متر می‌باشد.
6. نوع تغذیه: در سیستم قفس، تغذیه معمولاً با استفاده از غذاهای مصنوعی انجام می‌شود، در حالی که در سیستم پن، تغذیه بیشتر بر پایه غذای طبیعی صورت می‌گیرد.