پروش میگو، معرفی جامع اصول پرورش

پرورش میگو

امروزه با وجود انواع آلودگی ها، اشعه های مضر و عادات نامطلوب زندگی، انسان ها در معرض انواع بیماری ها قرار دارند. بنابراین به منظور تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده از مواد مغذی مهم در برنامه غذایی حائز اهمیت است. پروتئین ها، یکی از مهم ترین مواد مغذی مورد مصرف انسان می باشند که از منابع حیوانی (ماهی، میگو، مرغ، گاو و…..) و گیاهی تامین می شوند. یکی از منابع تامین پروتئین حیوانی، آبزیان هستند که در گذشته به صورت طبیعی از طریق صید تامین می شدند. امروزه صید آبزیان پاسخگوی نیازهای تغذیه ایی نخواهد بود و باید به سمت سیستم های پرورشی گام برداریم.

در گذشته با توجه به کم بودن جوامع انسانی، سیستم های پرورشی سنتی استفاده می شده است، اما امروزه این نوع سیستم های پرورشی پاسخگوی نیاز جوامع انسانی نمی باشند و باید با سیستم های پرورشی نوین جایگزین شوند. در این نوع سیستم ها، سرمایه گذاری اولیه کمی بیشتر از سیستم های سنتی می باشد اما حجم تولید، بسیار بالا بوده و در نتیجه توجیه اقتصادی بهتری خواهد داشت.

در سیستم های پرورشی نوین، رسیدگی جنسی مولدین باید به صورت مصنوعی اتفاق بیفتد تا طول دوره پرورش کوتاه تر شود. از آن جهت که پرورش میگو در زمین های شوره زار با آب شور انجام می شود، هزینه های اولیه ی تهیه زمین و آب کمتر خواهد بود.

میگو ها دارای گونه های پرورشی متفاوتی هستند، اما خانواده پنائیده بهترین گونه پرورشی می باشند. میگوی پاسفید غربی یکی از بهترین گونه های میگو به جهت رشد سریع و مقاومت در برابر بیماری ها است که با توجه به روش پرورشی، تجهیزات متفاوتی نیاز دارد.

مقدمه:

پرورش تجاری میگو از سال 1960 در کشور ژاپن آغاز شد. پرورش میگو در دهه 60 (سال های 63 تا 64) با تکثیر آزمایشگاهی میگو ببری سبز در ایران آغاز شد و تکثیر تجاری آن توسط شرکت سهامی شیلات ایران در سال 1369 انجام گرفت. باتوجه به آسیب پذیر بودن میگو ببری سبز نسبت به بیماری های مختلف مانند بیماری بدن درخشان، پوست اندازی ناقص، تولید میگوی پاسفید غربی جایگزین این میگو در مزارع پرورشی کشور ما شد.

طبق آمار سازمان فائو در سال 2017، ایران موفق به کسب رتبه چهاردهم تولیدکنندگان میگو پاسفید غربی در دنیا شد که در ادامه این گونه تبدیل به یکی از گونه های مهم پرورشی در ایران شد. همچنین سازمان فائو اعلام کرد میزان پرورش میگوی پاسفید غربی از سال 2000 تا 2020 در جهان افزایش یافته و در سال 2020 میگوی پاسفید غربی 51.7 درصد تولید کل سخت­پوستان را در جهان دارا می ­باشد. روش های پرورش متفاوتی براساس گنجایش و ظرفیت مجموعه پرورشی وجود دارد که هریک دارای نکات مخصوص به خود در تمامی مراحل پرورشی (قبل از شروع پرورش تا برداشت میگو) هستند که رعایت هرکدام از این نکات در مزارع پرورشی، موجب افزایش تولید و سودآوری در پایان دوره پرورشی خواهد شد.

یکی از مواد مغذی مهم تامین غذای انسانی، پروتئین ها می باشند که از منابع حیوانی (ماهی، میگو، مرغ، گاو و…..) و گیاهی تامین می شوند. با توجه به افزایش روزانه جمعیت انسانی و نیازهای تغذیه ایی آن ها تامین پروتئین از منابع طبیعی مانند آبزیان (صید) امکان پذیر نبوده و باید به سمت سیستم های پرورشی حرکت کرد. یکی از منابع دریایی تامین پروتئین حیوانی، میگو ها هستند که روش های پرورشی مختلفی از جمله: روش گسترده، نیمه متراکم و متراکم دارند. هر کدام از این روش های پرورشی دارای انواع مختلف استخرها (نرسری، غذای زنده، حوضچه های مولدین و….) می باشند.

پرورش ماهی، تجهیزات، نکات و دانستنی های مربوط به آن

مراحل رسیدگی جنسی مولدین میگو برای تخم ریزی مطلوب نیز قابل توجه می باشد. در این مقاله سعی داریم به معرفی کامل تمامی این موارد بپردازیم.

مزایای پرورش میگو:

1. توسعه محصولات شیلاتی و کسب درآمد ارزی
2. تولید محصول در اراضی شوره­زار ، با محدودیت زهکشی و غیرقابل استفاده برای سایر فعالیت­های تولیدی
3. کاهش فشار صید بر منابع وحشی
4. توسعه اقتصادی و فرهنگی مناطق محروم ساحلی

از آنجایی که اقلیم های گرم و خشک در کشور ما به فراوانی وجود دارد و این اقلیم ها دارای زمین ها و آب های بلا استفاده برای کشاورزی، دامپروری و…. هستند، میتوانیم به پرورش میگو در این نوع اقلیم ها بپردازیم. از طرفی باتوجه به افزایش جمعیت و نیاز به تامین پروتئین حیوانی، میزان صید از منابع وحشی کاسته شده که همین امر موجب حفظ نسل گونه های بومی خواهد شد. با توجه به این که مناطق ساحلی به دلیل نداشتن خاک مطلوب برای کشاورزی و سایر فعالیت های تولیدی- کشاورزی از نظر اقتصادی تحت فشار هستند، توسعه صنعت پرورش میگو باعث رونق اقتصادی و جلوگیری از خالی شدن سکنه این مناطق خواهد شد.

 

انوع گونه ها در پرورش میگو:

گونه ­های میگو که در کشورهای آسیایی پرورش داده می ­شوند وابسته به دو گروه پنئوس و متاپنئوس از خانواده پنائیده می ­باشند. مهم ­ترین گونه ­های پرورشی: پنئوس منودن، پنئوس ژاپونیکس، پنئوس مرگوئنسیس، پنئوس ایندیکس، پنئوس اورینتالیس، متاپنئوس انسیس و پنئوس وانامی می­باشد.

 

پنئوس ژاپونیکس و پنئوس اورینتالیس

روش ­های تکثیر و پرورش دو گونه پنئوس ژاپونیکس و پنئوس اورینتالیس در ژاپن و تایوان به خوبی توسعه یافته است. این دو گونه میگو بسیار مقاوم بوده و می ­توانند به راحتی استرس های ناشی از جابه­جایی را تحمل کنند، اما شوری کم و درجه حرارت بالا را تحمل نمی کنند. گونه پنئوس ژاپونیکوس، کف شنی را در استخر ترجیح می ­دهد و بیشترین رشد را با غذایی که دارای پروتئین بالا است، دارد. گونه پنئوس اورینتالیس به صورت تجاری در چین و کره پرورش داده می ­شوند. تخم ریزی این میگو تنها یک ­بار در سال و آن ­هم در فصل بهار صورت می ­گیرد.

پنئوس ژاپونیکس

پنئوس اورینتالیس

پنئوس منودن

پنئوس منودن به نام میگوی ببری یا جامبو نیز شناخته می ­شود. این گونه معمول ­ترین گونه در کشور های آسیای جنوب شرقی می­ باشد و یکی از مهم ترین گونه های پرورشی با رشد سریع می باشد. در شرایط پرورشی، لارو یک گرمی با میزان تراکم 5000 لارو در هر هکتار در حدود 5 ماه به وزن 70 تا 100 گرم می ­رسد. این میگو از نوع یوری هالین بوده (تحمل دامنه وسیعی از شوری) و در شوری 15 تا 30 ppt به خوبی رشد می ­نماید.

پنئوس منودن

 

پنئوس ایندیکس و پنئوس مرگوئنسیس

خصوصیات بیولوژیکی دو گونه پنئوس ایندیکس و پنئوس مرگوئنسیس،  تقریبا یکسان بوده و تشخیص آن­ ها از یکدیگر به راحتی صورت نمی­گیرد. تفاوت های رفتاری خاص این گونه ها به تشخیص راحت تر آن ها کمک می کند. گونه پنئوس ایندیکس، کف ­های شنی را ترجیح می­ دهد در حالی که گونه دیگر در کف ­های گلی زندگی می کند. پرورش لارو گونه پنئوس ایندیکس، آسان تر از گونه دیگر است و میزان رشد آن در استخرهای پرورشی نسبتا سریع می ­باشد، به ­طوری که در 3 ماه اول پرورش به راحتی به وزن 12 تا 15 گرم می­ رسد.

پنئوس ایندیکس

پنئوس مرگوئنسیس

متاپنئوس انسیس

گونه متاپنئوس انسیس قادر است شوری خیلی کم (5 تا 30 ppt) و درجه حرارت بالا (25 تا 45) درجه سانتی­گراد را به خوبی تحمل کند. از آنجایی که این میگو دارای اندازه های بزرگی نمی باشد، معمولا به عنوان گونه ثانویه در مزارع، پرورش داده می شود.

پنئوس انسیس

پنئوس وانامی

گونه پنئوس وانامی یا میگوی پا سفید غربی از مهم ترین گونه ­های پرورشی در ایران است. در سیستم گسترده پرورشی این گونه، مساحت استخرها 5 تا 10 هکتار، عمق آب 0.7 تا 1.2 متر و تراکم ذخیره­سازی 4 تا 10 قطعه در هر مترمربع می­ باشد. با کمک غذای طبیعی، این گونه در 4 تا 5 ماه به وزن 11 تا 12 گرم می رسد. در سیستم نیمه ­متراکم پرورش این گونه، مساحت استخرها 1 تا 5 هکتار، عمق 1 تا 1.2 متر و میزان تراکم ذخیره­سازی 10 تا 30 قطعه در هر مترمربع است. در سیستم متراکم، مساحت استخرهای خاکی پرورش میگوی وانامی 0.1 تا 1 هکتار، عمق آب بالاتر از 105 متر و تراکم ذخیره­سازی 60 تا 300 قطعه در هر مترمکعب می باشد. در این سیستم روزانه 4 الی 5 بار غذادهی انجام می گیرد. در سیستم فوق متراکم پرورش میگو وانامی، از سیستم ریس وی(Race way) با حجم آب 282 مترمربع، تراکم ذخیره ­سازی 300 تا 450 قطعه در هر مترمربع و وزن 0.5 تا 2 گرم استفاده می­ شود که گونه پرورشی مذکور در مدت زمان 3 تا 5 ماه به وزن ایده آل بازار می­ رسد.

پنئوس وانامی

 

انواع روش های پرورش میگو:

 

روش سنتی یا گسترده پرورش میگو:

استخرهای مورد استفاده در سیستم پرورشی گسترده، دارای مساحت 3 تا 20 هکتار است که هر استخر نیز دارای یک کانال بیرونی به عرض 10 تا 20 متر و عمق 30 الی 60 سانتی ­متر می­ باشد. پرورش سنتی میگو به عنوان ساده­ ترین روش شناخته شده است. در این روش پرورشی میگو، میزان تراکم بسیار کم است و معمولا در حدود 3000 تا 5000 بچه میگو در هر هکتار  رهاسازی می­ شوند که در این جا از غذای کمکی استفاده نخواهد شد.

 

• روش نیمه متراکم پرورش میگو:

 در روش نیمه متراکم پرورش میگو، استخرها معمولا مستطیل شکل با اندازه حدود 1 تا 3 هکتار و عمق آب حدود 8/0تا 2/1 متر می ­باشد. هر استخر دارای دریچه­ های ورودی و خروجی جداگانه به منظور تعویض آب، آماده­ سازی استخرها و برداشت محصول است.  همچنین یک کانال تخلیه به عرض 5 تا 10 متر و عمق 30 تا 50 سانتی­متر که از دریچه  ورودی تا خروجی امتداد دارد نیز تعبیه می شود. در این روش میزان تراکم بین 20000 تا 50000 در هر هکتار متغیر است. در این سیستم پرورشی، از غذای کمکی فرموله ­شده یا غذای زنده علاوه بر غذای طبیعی موجود که با انجام کوددهی تولید شده است،  استفاده می­شود.

 

• روش پرورش متراکم میگو:

پرورش متراکم میگو، نسبت به دو روش قبل دارای پیچیدگی بیشتری بوده و نیاز به سرمایه گذاری زیاد و تکنولوژی پیشرفته دارد. در این روش استخرها از نوع خاکی یا بتونی می باشند و باتوجه به وسعت استخرها (500 تا 5000 مترمربع) و میزان تراکم بالا فقط از خوراک فرموله شده استفاده مینماییم که هواده نیز در این نوع استخرها از اقلام ضرروی می باشد. استخرها اغلب دارای دریچه­های ورودی و خروجی جدا برای عبور جریان آب هستند. سیستم تخلیه به صورت لوله­های خروجی مرکزی است که دریچه خروجی آن ها از نوع اسلوئیس(Sluice) یا مانک(Monk)  یا ترکیبی از هر دو می­ باشد.

 

• بیوفلاک:

پرورش متراکم میگو در سیستم بیوفلاک، نوین ترین روش پرورش می باشد. در این نوع سیستم ها با افزودن منابع کربنی مانند سلولز، آرد و گندم به استخر، باکتری ها نیتروژن غیرآلی آب را مصرف نموده و در نتیجه توده میکروبی (بیوفلاک) تولید می شود. بیوفلاک علاوه بر این که میتواند به عنوان غذای زنده مصرف شود، سبب بهبود کیفیت آب (سطح مطلوب آمونیاک و نیتریت) و بالطبع افزایش تراکم خواهد شد. بیشترین میزان بقای میگو پا سفید غربی و حتی میگو ببری سبز (حساس به انواع بیماری ها)، در این نوع سیستم پرورشی گزارش شده است.

________________________________________________________________________________________________________________________

در مبحث پرورش میگو اولین نکته که باید به آن توجه کرد، انتخاب محل مناسب جهت راه اندازی مزرعه می باشد. مکان انتخابی باید دارای امکاناتی نظیر دسترسی مناسب و سریع به جاده، نزدیکی به دریا، سهولت حمل و نقل و…. باشد. دومین نکته حائز اهمیت در بحث پرورش میگو، توجه به ساختارهای داخلی مزرعه از جمله نوع استخرها، تانک های ذخیره و حوضچه های پرورشی است که در ادامه به بیان آن ها خواهیم پرداخت.

انتخاب محل مناسب برای کارگاه تکثیر:

در بحث پرورش میگو انتخاب محل مناسب برای کارگاه تکثیر بسیار حائز اهمیت است و باید به صورت دقیق مورد بررسی قرارگیرد. البته انتخاب محل برای کارگاه ­های تکثیر بزرگ که حجم تولید بیشتری نسبت به کارگاه ­های تکثیر کوچک دارند، نیازمند دقت بیشتری است.

 

نزدیکی به دریا با سواحل مناسب:

کارگاه پرورشی به دلایل متعددی از جمله: کاهش هزینه های انتقال آب (پمپاژ و زهکشی) به کارگاه، کیفیت ثابت و مناسب آب خط ساحلی از نظر حداقل نوسان شوری و تمیزی و شفافیت آب باید در فاصله مناسبی از دریا احداث شود. از نظر نوع ساحل، سواحل شنی و صخره ایی به علت دارا بودن آب تمیز و روشن در تمام طول سال مکان مناسب تری جهت پرورش هستند، اما سواحل گلی و باتلاقی که آب آن ها در زمان باران های شدید یا تلاطم، گل آلود می شود و یا مصب ها که در زمان باران های شدید میزان شوری آن مقدار زیادی کاهش میابد، محل های مناسبی برای احداث کارگاه نخواهند بود.

وجود مولدین:

نزدیک بودن مراکز تکثیر مولدین به مزرعه پرورش میگو بسیار حائز اهمیت است زیرا علاوه بر کاهش هزینه های انتقال از تلفات احتمالی در  زمان حمل و نقل جلوگیری می کند.

وجود منبع تامین نیرو

از تجهیزات مهم استخرهای پرورشی، دستگاه های هواده و پمپ ها می باشند. همچنین روشنایی برای تنظیم دوره نوری در هچری ها بسیار حائز اهمیت است، از همین رو جهت تامین برق مورد نیاز مزارع به خصوص در مناطقی که دچار نوسانات برقی می شوند نصب ژنراتور اضطراری، از ضروریات است.

نزدیکی به جاده:

موقعیت مکانی کارگاه تکثیر و پرورش از نظر نزدیک بودن به جاده جهت سهولت در امر حمل و نقل و کاهش هزینه های تولید حائز اهمیت می باشد.

 

شرایط جوی:

نور خورشید از نیازهای اولیه برای کارگاه ­ها به خصوص برای تولید غذای طبیعی لارو میگو می­ باشد. در مناطق سردسیر (جایی که نور خورشید به میزان کافی در مدت معینی از سال وجود دارد) عملیات تکثیر معمولا درفصل خاص و معینی انجام می­شود. این مورد در رابطه با گونه­های دریایی مانند پنئوس ژاپونیکس و پنئوس اورینتالیس که دارای یک فصل تخم ریزی می­ باشند، صدق می­کند. تولیدات کارگاه در این شرایط دارای محدودیت زمانی است. در مناطق گرمسیری، گرما و نور کافی در تمام طول سال برای گونه­ های گرمسیری مانند میگوی ببری و میگوی سفید (که در تمام طول سال تخم­ ریزی می­کنند) وجود دارد. همچنین وجود نور خورشید جهت ضدعفونی کف استخرهای خاکی خصوصا در زمان شخم زنی و آهک پاشی نیز دارای اهمیت می باشد.

موارد فوق از نکات مهمی هستند که قبل از تاسیس مرکز باید به صورت دقیق در بررسی های میدانی مورد توجه قرار گیرند تا به بازدهی مطلوب در پایان دوره پرورش برسیم. هرکدام از این موارد (نزدیکی به دریا، ساحل مناسب، تهیه مولدین،منبع تامین نیرو، نزدیکی به جاده، شرایط جوی) به طور جداگانه حائز اهمیت هستند که مجموع این عوامل در کنارهم باعث موفقیت پرورش دهنده خواهند شد. ظرفیت مراکز تکثیر براساس وسعت، تراکم میگو داخل استخرها، میزان سرمایه گذاری، بازدهی اقتصادی پایان دوره و….. به سه دسته مراکز تکثیر کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم می شوند.

مرکز تکثیر میگو کوچک:

این نوع کارگاه بسیار کوچک است و هدف اصلی آن تامین لارو مورد نیاز مزرعه پرورش میگو می ­باشد. مساحت آن از چند مترمربع تا حدود 1000 متر مربع متغیر می ­باشد. کل ظرفیت تولید 1 تا 5 میلیون پست ­لارو در سال می­ باشد و با 1 نفر پرسنل فنی و 2 نفر کارگر اداره می ­شود.

 

مرکز تکثیر متوسط:

این نوع کارگاه از نظر میزان سرمایه­گذاری، ظرفیت کارگاه و میزان تولید بیشتر از کارگاه کوچک می ­باشد. میزان تولید حدود 10 تا 20 میلیون پست­ لارو در سال بوده و توسط 3 پرسنل فنی و 3 تا 4 کارگر اداره می­شود.

 

مرکز تکثیر بزرگ:

در مراکز تکثیر بزرگ کارگاه به صورت تجاری و بوسیله کمپانی­ های بزرگ اداره می­شود. میزان سرمایه­گذاری ثابت و جاری آن خیلی بیشتر از کارگاه­ های تکثیر کوچک و متوسط می­باشد. میزان تولید بیش از 20 میلیون پست­لارو در سال است. چنین کارگاهی با 3 تا 6 نفر پرسنل فنی و 6 تا 10 نفر کارگر اداره می­شود.

پس از تعیین محل مناسب برای احداث کارگاه و ظرفیت مرکز تکثیر، نکته بعدی توجه به تجهیزات مورد نیاز در کارگاه می باشد که به تفکیف عبارتند از:

 

حوضچه های پرورش مولدین میگو:

شکل حوضچه­ های پرورش مولدین می ­تواند به صورت دایره­ای، مستطیلی یا بیضی­شکل ­باشد. ظرفیت حوضچه از 5 الی 40 تن با عمق 1.2 تا 2 متر می ­باشد. تانک با یک لوله ورودی در دیواره ­آن برای آبگیری و یک لوله دو شاخه در مرکز آن جهت تخلیه نصب می­گردد که این سیستم گردش دائمی آب را امکان پذیر می کند.

حوضچه های پرورش مولدین              

 

تانک ­های تخم­ریزی

تانک های تخم ریزی به شکل دایره ای با کف مسطح یا مخروطی و ظرفیت 50 لیتر تا 1.5 تن متغیر است. جنس تانک ­ها می­ تواند از فایبرگلاس، پلکسی گلاس و پلاستیک باشد و این تانک­ ها برای نگهداری موقت ماده­ های بارور تا رسیدن زمان تخم­ ریزی مورد استفاده قرار می­گیرند.

تانک های تخمریزی

 

حوضچه های پرورش لارو:

برای حوضچه های پرورش لارو براساس شیوه تکثیر از دو نوع تانک استفاده می کنند. در ژاپن و تایوان از تانک ­های بزرگ با ظرفیت بیش از 50 تن و در جنوب شرقی آسیا از تانک­ های کوچک پرورش لارو با ظرفیت حدود 3 تن استفاده می­ شود.

حوضچه پرورش لارو

 

تانک های پرورش غذای زنده:

در سیستم های پرورشی گسترده و نیمه متراکم که تولید وابسته به غذای زنده است، وجود تانک های پرورش غذای زنده داخل مزرعه بسیار حائز اهمیت است. ضرورت استفاده از این تانک ها به این دلیل است که هزینه های مربوط به خریداری غذای زنده از مراکز دیگر و هزینه های مربوط به حمل و نقل کاهش میابد و غذا در زمان نیاز به موقع در اختیار گونه پرورشی قرار می گیرد. اندازه تانک ­ها از 1 الی 20 تن متغیر است و جنس تانک ­ها می­ تواند از فایبرگلاس، پلی­اتیلن و بتون باشد.

استخرهای پرورش غذای زنده

 

تانک های ذخیره آب و فیلتراسیون:

در مزارع پرورش میگو تانک های ذخیره آب و سیستم های فیلتراسیون به جهت مطلوب کردن شرایط آب از نظر دما، شوری و pH بسیار مهم می باشد. این تانک­ ها را معمولا از جنس بتون مسلح ساخته تا بتواند فشار آب را تحمل کند و زمانی که آب گل ­آلود باشد نصب صفحه توری و فیلتر شنی برای تصفیه آب ضرورت دارد.

 

هوادهی:

هوادهی در طول تمام مراحل پرورش لارو به منظور حفظ غلظت اکسیژن محلول در آب ضروری می ­باشد. هوادهی را می ­توان با دمیدن به وسیله Roots blower یا یک کمپرسور هوا انجام داد. در کارگاه تکثیر، حجم زیاد هوا با فشار کم مناسب ­تر از هوای فشرده با حجم کم می ­باشد، که سیستم دمیدنی این شرایط را فراهم می ­آورد. این نوع هواده ­ها برای کارگاه ­های تکثیر مناسب ­تر است زیرا از کار نمی ­افتد و همچنین پیچیدگی کمتری در استفاده دارد. در تانک ­های پرورشی با عمق کمتر از 2 متر فشار هوای حدود 0.2 تا 0.3 کیلوگرم در سانتی ­متر مکعب کافی می ­باشد. زیرا هوادهی مداوم برای زندگی لارو در تراکم بالا ضروری است و  بروز هرگونه اشکال طولانی در برق­ رسانی بر موجودات پرورشی تاثیر منفی دارد.

هوادهی مزارع پرورش

 

پس از تجهیز کارگاه و تامین ابزارهای مورد نیاز پرورش، مرحله بعدی آماده سازی استخرها و مولدین جهت فرآیند تکثیر می باشد، که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.

 

آماده سازی استخر:

در سیستم های پرورشی گسترده، آماده سازی استخر جهت رسیدن به تولید مطلوب بسیار حائز اهمیت است. از آنجایی که تولید در سیستم های گسترده و نیمه متراکم بسته به تولیدات طبیعی استخر تحت عنوان غذای زنده می باشد، ضدعفونی خاک کف استخر امری ضروری ست. غذای زنده منبع غنی از پروتئین ها، ویتامین ها، مواد آلی و معدنی موردنیاز رشد و نمو گونه پرورشی می باشد که هرچه استخر از نظر تولید غذ ای طبیعی پربار تر باشد، در پایان دوره پرورش بازدهی اقتصادی بهتری خواهیم داشت.

مراحل آماده سازی استخر عبارتند از:

• نمونه برداری خاک:

پس از پایان دوره پرورش و برداشت محصول، مرحله اول آماده سازی استخر، نمونه برداری از خاک کف استخر جهت تنظیم pH و مواد آلی می باشد.

• شست و شو:

در بیشتر مواقع پس از پایان دوره پرورش، خاک کف استخر اسیدی خواهد شد. در این مرحله با فشار قوی آب کف استخر را شسته تا ترکیبات فلزی نامناسب مانند آلومینیم، آهن و سولفور از استخر خارج شوند. البته توجه به این نکته در این مرحله بسیار مهم است که آب خروجی مستقیم وارد سیستم های تصفیه شود.

• خشک کردن استخر:

در ابتدای احداث کارگاه حتما باید این نکته توجه شود که استخرها در معرض نور خورشید ساخته شوند، زیرا نور خورشید ارزان ترین و عملی ترین روش برای از بین بردن آلودگی های کف استخر می باشد. کف استخر 2 الی 5 روز باید در معرض نور خورشید قرار گیرد.

• شخم زدن:

در مدت زمانی که استخر در معرض نور خورشید قرار دارد باید کف استخر روزی 2 بار حداقل شخم زنی شود تا تمام لایه های خاک در معرض نور خورشید قرار گیرند و همچنین عمل اکسیداسیون و خارج شدن مواد مضر سریع تر انجام شود.

• آهک پاشی:

آهک­ پاشی، استفاده از ترکیب کلسیم و منیزیم به منظور کاهش اسیدیته خاک می ­باشد که موجب از بین رفتن بیشتر میکروب­ها، افزایش pH آب­ های اسیدی به سمت خنثی یا قلیایی می­گردد. به این منظور می­توان از اکسید کلسیم  یا هیدروکسید کلسیم استفاده کرد.

• کود دهی:

استفاده های از کود های آلی و معدنی به منظور افزایش تولیدات استخر کاربردی می باشد.

پس از اتمام مراحل فوق بسته به نوع کاربری کارگاه، اقدام به تامین تخم، لارو، پست لارو و یا حتی مولدین می کنیم و هرکدام را در استخرهای مخصوص به خود قرار می دهیم.

 

تامین تخم و لارو:

دو راه برای تامین لارو مرکز تکثیر داریم: 1) تامین از طبیعت: در این روش لارو میگو را از طریق محصور کردن در استخر و یا از مکان­ های تخم ­ریزی طبیعی به دست می ­آورند و در روش محصور کردن در زمان مد آب دریچه­ را باز گذاشته تا لارو میگو وارد شود سپس زمانی که سطح آب پایین می آید دریچه­ ها را می­ بند ند. برای جمع آوری لارو با روش دوم با تورهای دستی یا طعمه گذاری آن­ها را جمع­ آوری می­ کنند. 2) تامین لارو از کارگاه تکثیر: کارگاه­ های تکثیر میگو از منابع مهم تامین لارو به شمار می ­روند. لارو تولید شده در این کارگاه­ ها دارای اندازه یکنواخت بوده و ظرف مدت 15 تا 21 روز آماده رها سازی به داخل استخرهای پرورشی می­گردند. در زمان حمل و نقل باید توجه داشته باشیم که کمترین استرس به لارو ها وارد شود و میزان اکسیژن نیز در طول مرحله حمل و نقل حتما کنترل شود.

 

پرورش لارو:

در شرایط عادی تخم لقاح­ یافته در مدت زمان 12 تا 15 ساعت تفریخ می ­شود، در میگوی وانامی تفریخ طی 16 ساعت اتفاق می ­افتد. میزان تفریخ را با اندازه­گیری تعداد ناپلیوس (لارو اولیه میگو) تفریخ شده تعیین می­کنند، سپس در صورتی که تعداد آن­ ها بین نیم میلیون تا یک میلیون باشد مستقیما به داخل حوضچه 40 تنی انتقال می یابد و تا رسیدن به پست ­لارو 25 روزه، در حوضچه ­ها نگهداری می­ شوند. اگر تعداد ناپلی ها کمتر از نیم میلیون باشد آن­ها را در حوضچه ­های 5/2 تنی سرپوشیده با تراکم 100 تا 150 لارو در لیتر تا مرحله سوم مایسیس یا مرحله پست لارو یک، پرورش می­ دهند. سپس آن ­ها را به حوضچه ­های 40 تنی انتقال و در آن­جا پرورش می­ دهند. رشد در نرسری (حوضچه کوچک نگهداری پست لارو) برای میگوی وانامی حدود 5 هفته طول می­کشد و از پست­ لارو4 و5  تا پست­ لارو 30روزه در آن­جا نگهداری می­کنند.

 

پرورش لارو در حوضچه ­های کوچک سرپوشیده:

بعد از تفریخ، ناپلی­ها را با تراکم 100 تا 150 ناپلی در لیتر به حوضچه­ های 5/2 تنی پرورش لارو که تا 4/3 ظرفیت آن با آب تازه فیلتر شده دریا پر شده است، می ­ریزند. در مرحله ناپلی نیازی به تغذیه نیست به این دلیل که هنوز از کیسه زرده تغذیه می کنند اما پس از رهاسازی، دیاتومه ­ ها را وارد حوضچه کرده تا زمانی که ناپلی به مرحله پروتوزوا وارد می ­شود غذای کافی برای تغذیه وجود داشته باشد.

 

مرحله پروتوزوا

این مرحله در پرورش لارو میگو بسیار حیاتی می­باشد. لارو در این مرحله از غذاهای خارجی تغذیه می­نماید مانند جلبک­های میکروسکوپی اسکلتونما کستاتوم، کیتوسراس و تتراسلمیس که به راحتی قابل هضم می ­باشند. همچنین می­توان از گوشت عمل­آوری شده بی­مهرگان دریایی به صورت خشک یا مرطوب استفاده نمود. مقدار غذایی که به لارو داده می­شود روزانه 20درصد افزایش می­ یابد.

 

مرحله مایسیس

در این مرحله لارو شروع به تغذیه از روتیفر و ناپلی آرتمیا کرده که مقدار آن به میزان تراکم لارو پرورشی بستگی دارد. میزان مصرف هر لارو مایسیس حدود 100 الی 200 روتیفر در روز یا حدود 5 گرم سیست خشک (تخم خشک) آرتمیا برای هر مترمکعب آب می ­باشد. به محض رسیدن لاروها به روز اول مرحله پست لاروی، می ­توان آن­ها را به حوضچه بزرگتری منتقل نمود و آب این حوضچه ها را روزانه به میزان 30% تعویض کرد.

مراحل رشد میگو

پرورش لارو در حوضچه­های بزرگ نرسری:

ارتفاع آب در حوضچه­های 40 تنی نرسری در زمان رهاسازی ، حدود 100 سانتی­متر و میزان تراکم ناپلی حدود 20 تا 50 قطعه در لیتر می ­باشد. برای تسریع در رشد جلبک­ها می ­توان از کودهایی مانند پتاسیم نیترات استفاده کرد. در طول مرحله پروتوزوا حدود 10 تا 20 سانتی­متر آب تازه فیلتر شده دریا به ­طور روزانه به داخل حوضچه اضافه می­ شود.

 

مرحله پست لاروی

از مرحله پست­لارو یک تا پست­لارو شش، تغذیه پست­لارو با 100 الی 200 قطعه ناپلی آرتمیا برای هر پست­لارو در روز انجام می ­شود. بعد از رسیدن به پست­لارو شش، پلت یا گوشت چرخ­شده صدف، به لارو می دهند و تغذیه با آرتمیا در مرحله پست­لارو 9روزه متوقف خواهد شد و بعد از این مرحله فقط با پلت یا گوشت صدف تغذیه می شوند. به منظور حفظ کیفیت آب، 30 تا 40 درصد آب حوضچه باید روزانه تعویض گردد. شوری مناسب حدود 30 تا 32 ppt و اکسیژن محلول درحد اشباع باید باشد. برای میگو وانامی میزان آمونیاک یونیزه نشده باید کمتر از 4/0میلی­گرم در لیتر باشد و شوری 35 تا 40 نیز مناسب می­ باشد.

 

نرسری پست­لاروها

حوضچه ­های کوچک نرسری  معمولا فقط پست­لارو پنج و شش را تولید می­کنند و چون نمی ­توان آن­ها را مستقیما به داخل استخر های پرورشی رهاسازی نمود، بنابراین نرسری پست­لارو در حوضچه ­ها ضروری است.

 

حوضچه ­های بتونی

این حوضچه ­ها را با آب تازه و فیلتر شده دریا و اکسیژن کافی پر کرده و میزان رهاسازی مناسب لارو حدود 50 قطعه در هر مترمکعب آب می ­باشد. همچنین روزانه 50 درصد آب تعویض می­ شود.

 

حوضچه­ های خاکی

اندازه این حوضچه­ ها از 500 تا 2000 مترمکعب متغیر است و عمق آب حدود 40 تا 70 سانتی­ متر می­ باشد. این حوضچه ها دارای یک دریچه با توری فلزی و چشمه­ های ریز با اندازه چشمه 1 میلی­ متر برای جلوگیری از ورود شکارچیان می باشد. پست لارو 9 و 10 روزه، مناسب برای رهاسازی در این حوضچه­ ها می باشد و با تراکم 100 تا 150 قطعه در هر مترمربع رهاسازی انجام می گیرد. طول دوره پرورش 35 تا 40 روز  تا به پست لارو 40 یا 60 برسد.

 

قفس­های نرسری

قفس­ های ساخته شده از تورهای سنتیک را می­ توان به صورت شناور یا ثابت در تالاب­ ها یا استخرهای پرورشی مورد استفاده قرار داد. محل ­هایی که این قفس ­ها نصب می­ شوند باید عاری از موجودات چسبنده باشند، زیرا این موجودات به چشمه­ های تور چسبیده و جلوی جریان آب را می­گیرند. پست ­لارو شش و هفت برای رها سازی با تراکم 1000 تا 2000 قطعه در هر مترمکعب مناسب می ­باشد.

 

آماده سازی مولدین:

پس از انتقال مولدین به کارگاه، به منظور سازگار کردن مولدین با محیط مولدین را را 4 تا 7 روز در حوضچه ها نگهداری می کنند و در طی این مدت روزانه 60% حجم آب تعویض خواهد شد. پس از سازگاری مولدین با کاهش شوری به میزان 4 تا 5 ppt به مدت 2 روز، و در ادامه افزایش شوری به حد شوری آب دریا، مولدین را تحریک به پوست اندازی می نماییم. در این زمان که میگو ماده پوست اندازی می کند جفت گیری نیز انجام می شود. در کارگاه های تکثیر رسیدگی جنسی، مولدینی که دارای اندام های کامل هستند و حداقل وزن 100 گرم دارند به صورت مصنوعی با قطع پایه چشمی با روش هایی مانند بریدن با تیغ، فشردن با انگشت تا تخلیه کامل و داغ کردن پایه چشمی انجام می شود. براساس نتایج به دست آمده بهترین روش داغ کردن پایه چشمی است. میگوهای قطع پایه چشمی شده در حوضچه ­های رسیدگی با تراکم 5 تا 6 مولد در هر مترمربع و با نسبت جنسی یک نر به یک ماده نگهداری می ­شوند.

باتوجه به مطالب فوق در یک جمع بندی کلی، متوجه شدیم که به منظور راه اندازی یک مرکز تکثیر و پرورش اولین قدم انتخاب یک مکان مناسب از نظر دسترسی به آب، جاده و…. می باشد. در مرحله بعدی، فراهم آوردن تجهیزات براساس روش تکثیر خواهد بود. همان طور که بیان کردیم: 3 روش تکثیر متفاوت داریم (گسترده، نیمه متراکم و متراکم) که تجهیزات و حتی نوع استخرها در هرکدام از روش های تکثیر متفاوت خواهد بود. در ادامه آماده سازی استخرهای پرورشی از نظر ضدعفونی خاک، فراهم آوردن آب مورد نیاز و…. حائز اهمیت است که آخرین مرحله آماده سازی و فراهم آورن تخم، پست لارو و مولدین می باشد.