عوامل گوناگونی بر مصرف خوراک طیور و سطح دریافتی مواد مغذی و کارآیی طیور تأثیرگذار هستند. در این مقاله سعی در معرفی نقش مدیریت، محیط پرورش، کیفیت فیزیکی و شیمیایی خوراک و آب بر مصرف خوراک و ضریب تبدیل خوراک در طیور خواهیم پرداخت. لطفاً با ما همراه باشید.
ضریب تبدیل خوراک طیور و عوامل تأثیرگذار
تأمین نیازهای غذایی، برای حفظ پتانسیل تولید و سلامت طیور بسته به عوامل مختلفی نظیر نژاد، سن پرنده، وضعیت تولید و دسترسی به خوراک و آب متفاوت است. مدیریت بر محیط پرورش طیور، نقش بسیار مهمی در مصرف خوراک دارند؛ بنابراین پرورش دهندگان طیور باید از تکنولوژی‌های جدید و تحقیقات به‌روز دنیا در زمینه شیوه‌های مدیریتی برای مصرف و استفاده بهتر خوراک بهره‌مند شوند.
امروزه جوجه‌های گوشتی، برای بروز توان حداکثری ژنتیکی، باید خوراک کافی برای بهبود عملکرد رشد خود مصرف کنند. یکی از معیارهای سنجش رشد بهینه طیور، محاسبه ضریب تبدیل خوراک (کارایی یا بازدهی مصرف خوراک) است. در واقع ضریب تبدیل شاخصی است که نشان می‌دهد پرنده چه مقدار خوراک برای رشد بدن خود مصرف داشته است. زیرا مهم‌ترین هزینه در واحدهای پرورشی طیور مربوط به بخش هزینه خوراک است. ضریب تبدیل کمتر، سود بیشتری برای مرغدار به همراه دارد. محاسبه این شاخص طبق فرمول زیر است.
وزن بدن/ کل خوراک مصرفی=FCR( ضریب تبدیل خوراک)
عوامل تأثیرگذار بر مصرف خوراک و ضریب تبدیل در طیور
اثر محیط پرورش طیور بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
مصرف و ضریب تبدیل خوراک در مزارع پرورش جوجه‌های گوشتی بسیار متراکم در مقایسه با مزارع پرورش با تراکم متوسط افت می‌یابد. تأثیر میزان ذخیره‌سازی و استفاده از خوراک را می‌توان عمدتاً به دسترسی محدود خوراک، افزایش تنش گرمایی، افزایش سطح آمونیاک و شیوع بیماری‌ها نسبت داد. درعین‌حال، بسیاری از این عوامل را می‌توان با شیوه‌های مدیریت و تغذیه کاهش داد.
در مطالعات انجام شده در مرغ تخمگذار، مصرف خوراک و کارآیی ضریب تبدیل در گله‌های متراکم کمتر از گله‌هایی با تراکم متوسط بوده است. این احتمالاً به دلیل مدیریت بهتر توسط پرورش دهندگان و کاهش هدر رفت خوراک است.
اثر دما بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
در پرورش طیور حتما به رابطه معکوس دما و مصرف خوراک توجه شود. با افزایش دما مصرف خوراک کم می شود. در واقع؛ در دمای پایین طیور برای گرم کردن خود دان بیشتر و در دمای بالا برای کاهش دمای بدن، طیور دان کمتری مصرف می نمایند. تنش گرمایی نه تنها بر راندمان خوراک تأثیر منفی دارد بلکه بر کیفیت لاشه نیز تأثیرگذار است.
این رابطه را با فرمول زیر می‌توان توصیف داشت.
ME=1690-2.1T
ME= انرژی قابل سوخت‌وساز
T= دمای محیط
اثر نور سالن پرورش بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
طبق بررسی‌های انجام شده، امروزه ثابت شده است در مزارع پرورشی با پیروی از الگوی روشنایی متناوب، یک ساعت روشنایی و سه ساعت خاموشی با تکرار چرخه 6 بار در شبانه‌روز به دلیل فراهم کردن شرایط استراحت پرنده و کاهش نیاز نگهداری، ضریب تبدیل و عملکرد نسبت به مزارع پرورشی با الگوی روشنایی پیوسته بهبود می‌یابد.
رنگ نور نیز بر مصرف خوراک و عملکرد رشد پرنده تأثیرگذار است. پرندگان ترجیح می‌دهند بافت خوراک مصرفی را شناسایی و مصرف نمایند. ازاین‌رو، ترجیح پرندگان در محیط پرورشی به نور سفید است. بااین‌حال؛ در شرایط خاص پرورش از نورهای مختلفی استفاده میشود. نظیر شرایط کانیبالیسم، زیرا پرندگان زیر نور قرمز قادر به تشخیص محرک رنگ قرمز خون نخواهند بود.
در شرایط تنش، نظیر واکسیناسیون برای کنترل راحت‌تر پرندگان از نورهای آبی و یا سبز برای کاهش تولید هورمون گنادوتروپین هیپوتالاموس استفاده میشود.
اثر آلودگی صوتی بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
در پرورش طیور، آلودگی صوتی ناشی از منابع خارجی (ماشین‌ها و سرو صدای فرودگاه) یا از منابع داخلی (سرو صدای ژنراتور برق، تجهیزات تهویه و…) در بهبود عملکرد و افزایش مصرف خوراک طیور اثرگذار هستند.
واحد سنجش آلودگی صوتی دسی‌بل (db) است. آستانه تحمل سروصدای طیور 85 دسی‌بل می باشد. در صورت قرارگرفتن در سروصدای شدید، عملکرد خوراک به دلیل عملکردهای عصبی و غدد درون‌ریز در طیور 15 تا 25 درصد کاهش یافته و سرعت عبور غذا در دستگاه گوارش افزایش می‌یابد.
اثر دسترسی به آب و خوراک بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
در سنین اولیه و پس از ورود به سالن پرورش، به دلیل افزایش پتانسیل ژنتیکی اشتها در جوجه‌های تجاری مدرن، باید در سریع‌ترین زمان ممکن جوجه ها، به آب و خوراک تمیز و پاکیزه دسترسی داشته باشند. یکی از روش‌های بررسی دسترسی به جیره در طیور پس از ورود به سالن بررسی چینه دان است. در تصویر زیر راهنمای بررسی چینه دان در ساعت اولیه ورود جوجه می باشد.
اثر شکل فیزیکی جیره بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
معمولاً خوراک پلت به دلیل فراهم نمودن تمام مواد مغذی جیره به شکل متراکم و کاهش اتلاف انرژی طیور در زمان مصرف، باعث افزایش بهره وری، کارایی و عملکرد خوراک شده و منجر به رشد بهتر طیور می‌شوند.
طبق نتایج مطالعات، ضریب تبدیل خوراک در خوراک پلت شده نسبت به خوراک مش، بهبود یافت است. کیفیت خوراک پلت در زمان مصرف در مزارع پرورشی بسیار مهم است امروزه تمام تلاش محققین به تولید خوراک پلت با کیفت مطلوب در مزارع است.
امروزه برای بهبود قوام خوراک از پلت بایندرهای مختلف (رسی و غیر رسی) استفاده میشود. انتخاب نوع پلت بایندر بسیار مهم است. زیرا پلت بایندرهای رسی نظیر بنتونیت با جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی قطبی در مصرف و بهبود ضریب تبدیل خوراک تأثیر غیرمستقیم دارند.
اثر طعم خوش خوراکی جیره بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
به دلیل استفاده از فرآورده‌های جانبی یا پسماندها یا شرایط نامناسب تولید و فرآوری تولید متفاوت در خوراک‌های تازه نیز ممکن است مشکلاتی در طعم خوراک به وجود آورد. برخی از اجزای خوراک به دلیل طعم خود، برای طیور خوش طعم نیستند.
معمولاً جوجه‌ها به ذرت زرد علاقه بیشتری نسبت به جو، چاودار یا گندم سیاه دارند. و یا انواع فساد خوراک (مانند ترش بودن چربی و پوسیدگی پروتئین‌ها در مدت‌زمان انبار طولانی) نیز بر طعم آن اثرگذار هستند. طعم خوراک، یکی از عامل کلیدی در عملکرد ضعیف پرنده است.
در بسیاری مواقع تولید خوراک با طعم یکنواخت بدون کمک افزودنی‌های طعم‌دهنده غیرممکن است. به‌عنوان‌مثال چربی‌ها، ممکن است از منابع حیوانی، غیرخوراکی و یا با ناخالصی‌های مختلف تولید شوند. ترکیبات نظیر مواد معدنی و ویتامین‌ها نیز به دلیل پایه بد طعم حامل‌های خود باعث ایجاد تغییرات (شوک مزه) در مصرف خوراک می‌شوند. در چنین زمانی استفاده از افزودنی‌های طعم‌دهنده خوراک، کمک بسیاری به جوجه‌هایی که از مصرف خوراک اجتناب دارند می‌کند. در نتیجه راندمان مصرف و تبدیل خوراک بهبود می‌بخشد.
پیشنهاد مطالعه بیشتر: راهکارهای افزایش مصرف خوراک
اثر ترکیبات جیره بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
عوامل ضد تغذیه‌ای
برخی ترکیبات ضد تغذیه‌ای (پروتئاز، اگزالات‌ها، فیتات‌ها و گوارترزاها) به طور طبیعی در نهاده‌های خوراکی جیره هستند. این ترکیبات باعث کاهش دسترسی مواد مغذی جیره، کاهش رشد و کاهش مصرف خوراک می‌شوند.
به طور مثال در سویای خام ترکیبی وجود دارد که فعالیت تریپسین پانکراس را مهار و هضم پروتئین‌های جیره را کاهش می‌دهد. بنابراین؛ جوجه‌هایی جوان که مصرف سویای خام دارند خوراک کمتری مصرف خواهند داشت. به‌طوری‌که در طیور مسن به دلیل کاهش نسبت وزن پانکراس به وزن بدن در مقایسه با طیور جوان‌تر پانکراس کمتر تحت‌تأثیر مهارکننده تریپسین خواهد بود و مصرف سویای خام در رشد طیور در سنین بالا تأثیر زیادی نخواهد داشت.
انرژی جیره
مصرف خوراک در جوجه‌های گوشتی بر اساس تأمین نیاز متابولیسمی بدن است. نیاز متابولیسمی بدن طیور بستگی به نیاز نگهداری، رشد و تولید تخم‌مرغ دارد. مقدار تأمین این انرژی متابولیسمی وابسته به‌سلامت طیور است. در واقع با کاهش انرژی جیره مصرف خوراک افزایش می‌یابد. کنترل انرژی جیره به‌خصوص در تابستان به دلیل مصرف خوراک کمتر پرنده بیشتر حائز اهمیت است.
پروتئین جیره
غلظت آمینواسیدها در خون، تأثیر غیرمستقیم در مصرف خوراک دارد. سیستم‌هایی که مصرف خوراک را کنترل می‌کنند وابسته به غلظت آمینو اسیدهای خاص هستند. کمبود غلظت آمینواسیدها در جیره جوجه‌های گوشتی با کاهش مصرف خوراک، افزایش ضریب تبدیل خوراک و کاهش رشد همراه خواهد بود.
ویتامین و مواد معدنی جیره
یکی از کوفاکتور متابولیسم بدن، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. کمبود آن‌ها در جیره با اختلالات متابولیکی نمایان شده و به‌صورت غیرمستقیم در مصرف خوراک تأثیرگذار است. همچنین افزایش غلظت ویتامین‌ها و مواد معدنی در جیره، باعث تغییر مزه خوراک و منجر به کاهش مصرف خوراک میشود.
اتلاف خوراک
عواملی همچون اتلاف خوراک در مزارع پرورشی در افزایش مصرف ظاهری خوراک نقش دارند که منجر به نمایش نادرست ضریب تبدیل می‌شوند. این مشکل به طور مستقیم تحت کنترل پرورش‌دهنده است. اتلاف خوراک در مزارع در بهترین شرایط مدیریتی حدوداً 2% خواهد بود.
اثر تأمین آب بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
مصرف آب در مزارع پرورشی طیور نسبت مستقیم با مصرف خوراک دارد؛ بنابراین؛ هرگونه مشکل در تأمین آب (خرابی مخازن و سیستم آب‌رسانی) باتوجه به سن جوجه و هرگونه محدودیت در دسترسی به آب، باعث کاهش مصرف خوراک میشود. آب تأمینی در مزارع باید عاری از آلودگی میکروبی باشد و به طور مرتب برای بررسی استانداردهای میکروبیولوژیکی و آلاینده‌ها (نظیر عناصر سنگین، غلظت املاح و آلودگی‌های شیمیایی آب) آنالیز شود.
اثر عوامل فیزیولوژیکی بدن بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
تعدادی از عوامل فیزیولوژیکی بدن که ارتباط نزدیکی با مصرف خوراک دارند. عبارت‌اند از:
حجم دستگاه گوارش
جوجه‌هایی که در طول رشد جنینی، حجم دستگاه گوارش بیشتری نسبت به کل توده بدنی خود دارند. باتوجه‌به ظرفیت دستگاه گوارش خود مصرف خوراک بیشتری دارند. در واقع سطح پرزهای روده در این جوجه‌ها تقریباً 20 برابر بیشتر بوده و هضم، جذب و مصرف خوراک بیشتری خواهند داشت.
جوانه‌های چشایی
جوجه‌های گوشتی نسبت به پستانداران جوانه‌های چشایی کمتری دارند. بااین‌وجود. عکس‌العمل به طعم خوراک متفاوت است. طعم خوراک در مصرف خوراک جوجه‌های گوشتی تأثیرگذار است.
ژن‌ها و هورمون‌ها
کنترل مصرف خوراک تحت‌تأثیر سیگنال‌های مختلفی است که به قشر مغز (هیپوتالاموس) می‌رسد. به طور مثال؛ با افزایش مقدار لیپتین در بافت چربی، هیپوتالاموس تحت‌تأثیر قرار گرفته و موجب کاهش اشتهای جوجه گوشتی میشود. افزایش هورمون‌های تیروئیدی (T3) در گردش خون موجب افزایش مصرف خوراک میشود. همان‌طور که کاهش سطح این هورمون موجب کاهش مصرف خوراک می‌گردد.
پوشش پرهای طیور
طیور به دلیل برخی عوامل مختلف، پرهای خود را در قسمت‌های بزرگ بدن ازدست‌داده که این مسئله باعث کاهش عایق حرارتی ذاتی و افزایش اتلاف حرارتی بدن طیور می‌گردد. پوشش ضعیف پر در قسمت گردن و پشت به دلیل اینکه بیشتر در معرض محیط اطراف خود حساس‌تر است.
ازاین‌رو طیور، با افزایش مصرف خوراک درصدد جبران گرمای اتلافی و کاهش عملکرد رشد و تولید برمی‌آیند. پوشش پر، در زمان مواجه شدن طیور در دمای کمتر از 20 درجه سانتی‌گراد مهم‌تر است.
اثر افزودنی‌های جیره بر مصرف و ضریب تبدیل خوراک
امروزه در جیره طیور برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش و ثبات فلور میکروبی روده از افزودنی‌های مختلفی (نظیر توکسین بایندر، بهبود دهنده‌های فلور میکروبی دستگاه گوارش “اسیدیفایر، پروبیوتیک، پری بیوتیک و فایتوژنیک”، مواد نگهدارنده خوراک و پلت بایندر) استفاده میشود. استفاده از افزودنی‌های خوراک در واقع کاهش هزینه‌های نهان در طیور است. هریک از این افزودنی‌ها با ایفای نقش خود موجب افزایش مصرف و بهبود ضریب تبدیل خوراک می‌شوند.
توکسین بایندر
مایکوتوکسین‌ها، این سموم قارچی با ایجاد بیماری و شرکت در عوامل استرس زا و اختلالات هورمونی موجب تعدیل سیستم ایمنی بدن پرنده می شوند. توکسین بایندرها با تشکیل باند با مایکوتوکسین مانع دسترسی دستگاه گوارش به این سموم شده و موجب ارتقاء سلامت بدن پرنده، مصرف خوراک و بهبود ضریب تبدیل خوراک می شوند.
بهبود دهنده فلور میکروبی دستگاه گوارش
ازجمله افزودنی‌های بهبود دهنده فلور میکروبی دستگاه گوارش می‌توان به اسیدیفایر، پری‌بیوتیک، پروبیوتیک، سین بیوتیک، پست بیوتیک و فایتوژنیک ها اشاره داشت. این افزودنی‌ها، با حفظ تعادل فلور میکروبی روده باعث بهبود عملکرد، تحریک سیستم ایمنی، کاهش تلفات و افزایش مقاومت بدن طیور در مقابل بیماری‌های مختلف می‌شوند. در نتیجه مصرف خوراک افزایش یافته و ضریب تبدیل بهبود می‌یابد.
اسیدیفایر
اسیدیفایرها، اسیدهای آلی هستند که با نابودی پاتوژن‌ها، کاهش pH دستگاه گوارش، نقش حامل انرژی و مواد معدنی خود در دستگاه گوارش، موجب ارتقاء بافت دستگاه گوارش و فلور میکروبی روده شده و نتیجه همه این فعالیت‌ها، بهبود ضریب تبدیل و افزایش مصرف خوراک در پرنده است.
ضدعفونی کننده خوراک
این افزودنی‌ها با کاهش فعالیت میکروارگانیسم‌های جیره (نظیر قارچ‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها)، قبل از مصرف خوراک طیور کیفیت خوراک را افزایش داده و موجب افزایش مصرف و بهبود ضریب تبدیل خوراک می‌شوند. این مسئله بیشتر در خوراک‌های با درصد پروتئین بالا اهمیت دارد.
در انتها از شما همراه عزیز دعوت میشود با دنبال کردن صفحه اینستاگرام شرکت فرتاک از اخرین اخبار و مقالات گروه تحقیق و توسعه باخبر باشید.
