تولید خوراک شناور ماهی، روش های مخصوص به خود را دارد. در این مقاله قصد داریم اهمیت تولید خوراک شناور و راهکارهای آن را معرفی نماییم.
تولید خوراک شناور ماهی
رشد سریع آبزی‌پروری در جهان به استفاده از غذای آبزیان متکی بوده و انتخاب و خرید مواد خوراکی باکیفیت بالا و استفاده از روش مناسب تولید غذا، بر روی کیفیت نهایی غذا تاثیر دارد. در این مقاله قصد داریم به روش تولید خوراک شناور ماهی و عوامل موثر بر کیفیت آن بپردازیم.
اهمیت شکل فیزیکی خوراک
گونه های آبزی روش های مصرف خوراک متنوعی دارند. بسته به نوع تغذیه و رفتارهای تغذیه ای، خوراک آن ها از نظر چگالی متفاوت است. بنابراین نحوه تولید خوراک و مشخصات فیزیکی آن با توجه به گونه مصرف کننده، متفاوت است. از شیوه‌های مختلفی برای تولید غذا و کنار هم قرار دادن مواد غذایی استفاده میشود. در صنعت تولید غذای آبزیان جیرههای غذایی به دو شکل تر و خشک عرضه میشوند. جیرههای خشک به سه روش پلت (گرم و سرد)، اکسپند و اکسترود تولید میگردند. روش اکسترود منجر به تولید غذای شناور یا پایین‌رونده میگردد.
تولید خوراک ماهی با اکسترودر
در روش تولید به‌وسیله اکسترودر، مخلوط مواد غذایی تحت تاثیر دو عامل فشار (30-120 بار) و دما (90-180 درجه سانتیگراد) در یک دوره زمانی کوتاه (کمتر از 30 ثانیه) قرار می‌گیرند و شکل‌گیری آن درنتیجه فشار آمده از طریق یک یا چند منفذ خروجی است. دستگاه‌های اکسترودر بسیار متنوع‌اند و تفاوت آنها غیر از متراکم سازی و شکل‌دهی غذا، شامل فرایندهای اساسی است که در طی آنها برخی اجزا سازنده غذا مانند نشاسته میتوانند بهطور مطلوبی در جهت بهبود کیفیت خوراک تولیدی تغییر کنند. همچنین برخی دیگر از بخش ها ممکن است در این فرایند دچار آسیب شوند. مانند پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، اسیدهای چرب غیراشباع و افزودنی های خوراک نظیر پروبیوتیک ها.
استفاده از اکسترودرهای تک یا دو محور
به دلیل قابلیت پایین انتشار حرارتی اجزای غذایی و چسبندگی بالای آنها، با استفاده از اکسترودرهای یک یا دو محوری که در داخل یک محفظه قرار می‌گیرند، ترکیب به شکل فیزیکی مورد نظر در می آید. در مورد اکسترودهای تک‌محور، بین محور چرخشی و محفظه و در مورد اکسترودهای دو محور، بین محورها اصطکاک به وجود میآید. به‌منظور افزایش تراکم محصول، با توجه به نوع ماشین، شکل‌های مختلفی از موانع در مقابل جریان حرکت غذا در طول محفظه قرار داده میشود.
اکسترودر خوراک ماهی چگونه عمل می کند؟
پس از عبور ترکیب از منافذ خروجی و قرار گرفتن در معرض فشار جو، بخش زیادی از آب تبخیر میشود. این فرایند باعث انبساط سریع و خروج بخار آب و ایجاد تخلخل در غذا میشود. محصول اکسترود شده، منبسط شده و توسط یک کاتر مخصوص بریده میشود و در شرایط رطوبت 10-12 درصد سرد و خشک میشود. در اکسترودهای تک‌محور زمانی که غذا قبل از اکسترود شدن با استفاده هم‌زمان از آب و بخار آب شکل می‌گیرد، اکستروژن مرطوب نامیده میشود که در این حالت رطوبت ترکیب طی یک دقیقه از 8-7 درصد به 19-18 درصد می‌رسد. اگر چربی غذا بالا باشد زمان طولانی‌تری برای این کار نیاز است. در مقابل، بعضی از دستگاه‌ها بدون افزودن آب عمل می‌کنند که به آن ها اکسترودر خشک می‌گویند. در شیوه‌ها حد واسط، آب یا بخار بهطور مستقیم وارد مخزن میشود.
عوامل تاثیرگذار بر کیفیت خوراک اکسترود شده
اثر ترکیبات جیره بر شکل خوراک اکسترود شده
در فرایند اکسترود کردن میزان نشاسته، نوع منبع پروتئین و چربی بر کیفیت محصول نهایی خروجی موثر است. همچنین سطح هر یک از موارد گفته شده مقدار چربی جیره به میزان زیادی تراکم پلت را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تاثیر مستقیمی بر ژلاتینه شدن نشاسته دارد. نوع نشاسته‌ای که تا سطح 12-8 درصد در غذا گنجانده و از قبل به‌صورت مطلوبی فراوری‌شده، میزان انبساط و یکنواختی جذب مجدد آب توسط غذا را تنظیم می‌کند.
اثر فرآیند اکسترود کردن بر شکل و کیفیت خوراک
سیستم اکستروژن فرایند پیچیده‌ای است که به صورت هم‌زمان فرایندهای مخلوط کردن، پخت و تعیین ساختار بافت ترکیب را انجام می‌دهد. انجام هم‌زمان این سه مورد، عامل ایجاد روش چند منظوره با کارایی بسیار بالا است. سرد کردن لحظه‌ای غذا به منظور جلوگیری از متلاشی شدن در بخش پایانی سیستم اکستروژن، آن را از سایر روش‌ها متمایز می‌کند. در مقابل سطح پایین رطوبت در دماهای بالاتر (160-140 درجه سانتیگراد) و فشردگی و تراکم ترکیب، امکان تولید غذاهایی با ویژگیهای منبسط شده، شناور یا نیمه غوطهور را فراهم می‌کند که متناسب با سطوح متفاوت جذب مجدد آب، میتوانند برای گونههای مختلفی مانند گربه‌ماهی، ماهی آزاد یا قزل‌آلای دریایی به مصرف برسند. دستگاه‌هایی که محورهای دوقلو دارند به دلیل اصول عملکردی آنها و به منظور گنجاندن سطح بالایی از روغن (در عمل 22 درصد) قبل از فرایند اکستروژن استفاده میشوند. اکسترود کردن موجب تغییرات مفید و مضر در ماهیت اولیه مواد غذایی میشود. این تغییرات شامل افزایش قابلیت هضم نشاسته، از بین برن عوامل ضدتغذیه ای و میکروارگانیسم‌ها، افزایش قابلیت هضم پروتئین‌ها، کاهش قابلیت هضم لایزین و افزایش تخریب اسکوربیک اسید است. در رابطه با ترکیبات تخریب شده، استفاده از شکل پوشش دار می تواند یکی از راهکارها باشد. همچنین می توان با افزایش میزان مواد تخریب پذیر در جیره یا افزودن آن ها پس از فرایند اکسترود کردن، سطح توصیه شده را در جیره حفظ نمود.
استفاده از پلت بایندر آبزیان
پلت بایندر ها ترکیباتی هستند که موجب افزایش قوام انواع خوراک می شوند. در تولید خوراک آبزیان استفاده از پلت بایندرها با ماهیت معدنی به دلیل ترکیبات جیره و استهلاک بالا امکان پذیر نبوده و یا بسیار سخت است. استفاده از پلت بایندرهای غیررسی یکی از راهکارهای بهبود کیفیت خوراک است. همچنین این پلت بایندرها در فرایند تولید به علت افزایش کاهش اصطکاک، موجب کاهش استهلاک و مصرف انرژی می شوند.
محصول A-Bind شرکت سپهر ماکیان فرتاک، پلت بایندر غیر رسی با کیفیت جهت تولید خوراک آبزیان است. جهت تهیه یا اخذ مشاوره در رابطه با این محصول می توانید با کارشناسان این شرکت از طریق راه های ارتباطی در تماس باشید.
