نشاسته یکی از پلت بایندرهایی است که در برخی از کارخانجات تولید خوراک آبزیان به عنوان پلت بایندر استفاده می شود. اما متخصصین تغذیه آبزیان معتقد هستند که این ترکیب از نظر تغذیه ای برای بسیاری از آبزیان، به خصوص انواع گوشتخوار آن نظیر قزل آلا مناسب نیست. در ادامه به بررسی این موضوع و پیشنهاد دلیل استفاده از پلت بایندر مخصوص مناسب به جای نشاسته در خوراک آبزیان خواهیم پرداخت.
نشاسته یکی از فراوان ترین ماکرومولکول های تشکیل شده از واحدهای گلوکوز با پیوندهای گلیکوزیدی است که انرژی را به شکل دانه هایی با اندازه های 100-1 میکرومتر ذخیره می کند. از دیدگاه فرآوری خوراک عملکرد آن با میزان و درجه پلیمریزاسیون مشخص می شود. نشاسته تشکیل شده از آمیلوپکتین (چگالی کم – بی شکل نرم) و آمیلوز (چگالی بالا – نیمه کریستالی سخت) است که نسبت و شکل آن ها در منابع مختلف متفاوت است. به طور کلی، مولکول نشاسته یا توسط آنزیم یا از طریق تغییرات شیمیایی تغییر شکل می یابد.
در هضم آنزیمی، آنزیم اصلی کربوهیدرات به نام آمیلاز نقش مهمی به عنوان کاتالیزور در تبدیل نشاسته به قند و الکل دارد، در حالی که در تبدیل شیمیایی، نشاسته از نظر شیمیایی اصلاح می شود تا به عنوان چسب، امولسیفایر، غلیظ کننده یا تثبیت کننده عمل کند. این کار از طریق فرآیندهای مختلف از جمله. اکسیداسیون، ژلاتینه شدن، دکسترینیزاسیون و غیره انجام می شود. نشاسته به خاطر خاصیت قوام بخشی در صنایع غذای انسانی، دام، طیور و آبزیان کاربرد وسیعی دارد و عمداً در فرمولاسیون خوراک آبزیان به عنوان قوام دهنده گنجانده می شود.
اما تفاوت استفاده از آن در خوراک آبزیان این است که در بسیاری از اوقات نشاسته فاقد نقش تغذیه ای برای آبزی است. . گنجاندن نشاسته در رژیم غذایی ماهی در بین گونه های مختلف متفاوت است. گوشتخواران: 20٪، همه چیزخواران: 25-45٪، گیاهخواران: 30-50٪. علت این تفاوت عادات مختلف تغذیه ای، قابلیت های گوارشی و کارایی متفاوت استفاده از نشاسته است. عملکرد نشاسته در خوراک آبزیان تامین انرژی ارزان برای میزبان با صرفه جویی در کاتابولیسم استفاده از پروتئین و چربی ها و عمل به عنوان قوام دهنده برای بهبود کیفیت پلت یا گرانول های اکسترود شده است.
منابع نشاسته در خوراک آبزیان
نشاسته یک منبع کربوهیدرات رایج در خوراک آبزیان است و می تواند از منابع مختلفی به دست آید. مواد نشاسته ای که معمولا استفاده می شوند شامل ذرت، گندم، برنج، جو و سورگوم است. علاوه بر این، محصولات ریشه ای نشاسته ای از جمله سیب زمینی، سیب زمینی شیرین و کاساوا برای به دست آوردن مواد غنی از نشاسته برای استفاده در آبزیان فرآوری می شوند. برخی از گیاهان حبوباتی مانند سویا، لوبیا و نخود نیز حاوی نشاسته هستند. غده ها و همچنین ریزوم ها نیز می توانند در خوراک آبزیان گنجانده شوند. محصولات فرعی نشاسته ای از صنایع فرآوری مواد غذایی، مانند پسماندهای تقطیری نیز می توانند به خوراک آبزیان اضافه شوند. همچنین در خوراک های گران قیمت آبزیان جلبک ها و جلبک های دریایی به عنوان منابع نشاسته جایگزین استفاده می شوند.
ژلاتینه شدن
دانه های نشاسته از آمیلوپکتین محلول در آب و ساختارهای آمیلوز نامحلول در آب تشکیل شده است. ژلاتینه شدن با حرارت دادن نشاسته در دمای 60 تا 80 درجه سانتیگراد در آب شروع می شود که منجر به جذب آب و تورم می شود. این مسئله منجر به تشکیل ژل از آمیلوز مرطوب، ذوب شدن نواحی کریستالی و از دست دادن پیچیدگی مولکولی می شود. دانه های متورم شده به دانه های کوچکتر متلاشی می شوند. میزان ژلاتینه شدن با توجه به نسبت آمیلوز به آمیلوپکتین نشاسته، گونه و سویه گیاه متفاوت است. از سوی دیگر، نشاسته‌های غیر مومی به دلیل داشتن شبکه‌های آمیلوز بالا با سایر مواد در هنگام سرد شدن، ژل‌های قوی تشکیل می‌دهند، در حالی که نشاسته‌های مومی با آمیلوز پایین به دمای پایین نیاز دارند اما پس از سرد شدن فاقد تشکیل ژل قوی هستند.
تغییرات بیوشیمیایی نشاسته در طول فرآوری
مطالعات دقیق تأثیر ژلاتینه شدن نشاسته را بر تغییرات بیوشیمیایی بعدی آنها گزارش کرده اند. علاوه بر این، پخت، محتوای آمیلوز را در برنج کاهش می دهد، در حالی که محتوای آمیلوز بین آرد ذرت اکسترود شده با 83% ژلاتیناسیون و آرد ذرت خام با 20% ژلاتیناسیون تغییر نکرد. گزارش شده است که محتوای پروتئین خام و فیبر خام با کاهش محتوای چربی خام در آرد ذرت اکسترود شده نسبت به آرد ذرت خام افزایش یافته است. کاهش نتیجه‌گرفته شده در محتوای چربی به عمل اکسایش در طول اکستروژن برمی‌گردد. علاوه بر این، افزایش محتوای فیبر خام ممکن است به دلیل افزایش بتا-گلوکان با عدم تغییر در سطح آرابینوزایلان باشد.
پیامدهای ژلاتینه شدن نشاسته بر ویژگی‌های فیزیکی خوراک آبزیان
خوراک های تجاری آبزیان عموماً با فناوری اکستروژن ساخته می‌شوند که نسبت دانه های شناور یا غرق‌شونده قابل تولید در آن بسیار انعطاف‌پذیر است. برای دانه های شناور، دما و فشار بالا برای افزایش ژلاتینه شدن نشاسته مورد نیاز است.
علاوه بر این، نوع نشاسته نیز بر روی نوع پلت تأثیر دارد. به عنوان مثال، نشاسته‌های مومی، دانه های کم تراکم و منبسط‌تری ایجاد می‌کنند، زیرا پیوندهای شاخه‌دار آنها ضعیف‌تر است. بنابراین لازم است دما و فشار اکستروژن با توجه به ماده تشکیل دهنده بهینه شود. علاوه بر آن، سایر مواد مغذی موجود در ماده خوراکی نیز نقش مهمی در درجه ژلاتینه شدن دارند. همچنین گزارش شد که محتوای بالای چربی در جیره به عنوان روان کننده عمل کرده و مدت زمان ژلاتینه شدن را کاهش می دهد. با این حال، دمای بالاتر عمل آوری ممکن است این مشکل را حل کند، اما این کار منجر به افزایش اکسیداسیون چربی هایی مانند PUFA با زنجیره بلند و تخریب ویتامین C در جیره غذایی می شود. بنابراین، ژلاتینه شدن در دمای بالاتر به طور بالقوه کیفیت خوراک آبزیان با محتوای چربی بالا را کاهش می دهد.
تأثیر ژلاتینه شدن نشاسته بر عملکرد آنزیم های گوارشی
ژلاتینه شدن نشاسته به طور کلی با میزان قابلیت هضم افزایش می یابد اما تأثیر رشد بر روی گونه آبزی بسیار متغیر است. علاوه بر این، افزایش رشد به عوامل مختلفی مانند تفاوت‌های خاص گونه، نوع نشاسته، نسبت نشاسته ژلاتینه شده به نشاسته خام و غیره بستگی دارد. نشاسته اصلاح شده بر عملکرد آنزیم آمیلاز موثر است، چرا که ساختار نشاسته بیشتر در دسترس است. همچنین افزایش در فعالیت تریپسین نیز مشاهده شده است. در داخل بدن ماهی نیز این اثر با افزایش فعالیت آنزیم ها (آسپارتات و آلانین آمینوترانسفراز) مسئول گلوکونئوژنز و گلیکولیز تشخیص داده شد.
تأثیر ژلاتینه شدن نشاسته بر کیفیت آب
تولید ضایعات ماهی به صورت آمونیاک یا مدفوع با مقدار خوراک داده شده و میزان جذب آن در ارتباط است. نشانه هایی وجود دارد که نشاسته های اصلاح شده در جیره به طور بالقوه می توانند کاهش کیفیت آب را به دلیل هضم بهتر نشاسته های ژلاتینه شده به حداقل برسانند. در تحقیقی مشاهده شده است که تولید مدفوع در هنگام استفاده از نشاسته ذرت اصلاح شده در نتیجه ی قابلیت هضم بهتر لیپیدها، پروتئین ها و نشاسته، ویسکوزیته بالاتر و کاهش اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه (SCFA) در مخزن ته نشینی کنترل شده کاهش می یابد.
محدودیت ها
ژلاتینه شدن نشاسته منجر به تشکیل کمپلکس های غیرقابل هضم با مواد معدنی و افزایش ویسکوزیته گوارشی و کاهش جذب مواد معدنی می شود. افزایش قابلیت هضم نشاسته اغلب منجر به کاهش اسیدهای چرب زنجیره کوتاه روده می شود که این مسئله ایمنی و مقاومت در برابر بیماری را به خطر می اندازد. علاوه بر این، قابلیت هضم بیش از حد نشاسته منجر به انباشت مقدار زیادی از گلیکوژن و لیپید در میزبان می شود که منجر به اختلال در رشد و عملکرد کبد می شود. محدودیت دیگری که در استفاده از نشاسته اصلاح شده در خوراک آبزیان ایجاد می شود، پتانسیل آن برای ایجاد ژلاتینه در عمل آوری خوراک است که ممکن است به کاهش یکپارچگی پلت خوراک، افزایش گرد و غبار خوراک و استحکام بیش از حد خوراک به دلیل ویژگی های هیدراتاسیون و انحلال سریع آن منجر شود. علاوه بر این، به دلیل تغییر در بافت و ظرفیت نگهداری آب، می تواند بر خوش خوراکی و قابلیت هضم کلی آن در دستگاه گوارش آبزیان تأثیر بگذارد.
پلت بایندر، همبند کننده یا چسباننده ی مناسب خوراک آبزیان جایگزین نشاسته
امروزه در تولید خوراک آبزیان از بایندرهای جدیدی استفاده می شود که دارای مزایایی از جمله عدم تداخل در تغذیه، عملکرد بالا با میزان مصرف پایین و تولید خوراک با کیفیت از نظر ویژگی های فیزیکی و تغذیه ای می شود. شرکت افزودنی های سپهر سامان فرتاک با ترکیب نشاسته اصلاح شده و سایر ترکیبات قوام بخش خوراک توانسته است محصول A-Bind مخصوص آبزیان را به این صنعت ارائه دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این محصول می توانید از طریق راه های ارتباطی با کارشناسان ما در تماس باشید.
