انواع و علایم بیماری های عفونی در میگو از جمله نکاتی است که پرورش دهندگان میگو باید با آن ها آشنا باشند. در این مقاله قصد داریم به دسته بندی بیماری های میگو از نظر غیر عفونی و عفونی و عوامل آن ها بپردازیم.
انواع و علایم بیماری های عفونی و غیر عفونی میگو
پرورش آبزیان به‌صورت نیمه متراکم، متراکم و فوق متراکم در فضاهای محدود مانند مخازن یا استخرهای پرورشی، نسبت به شرایط طبیعی همواره گونه‌ی آبزی را در شزایط استرس زا قرار می‌دهد. در این شرایط عوامل مختلف زنده و غیر زنده، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم سلامت گونه‌ی آبزی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در آبزیان به ظهور هرگونه تغییرات استرس‌زای فیزیولوژیک و مورفولوژیک در کل بدن یا یکی از اعضای بدن بیماری گفته می‌شود. در صورت تداوم عوامل استرس‌زا در شرایط پرورشی و عواملی که سبب بیماری‌زایی در آبزیان می‌شوند بیماری بروز می‌کند و نتایج نامطلوبی در تولید شیلاتی و اقتصاد تولید به‌وجود می‌آورد.
مقاله پیشنهادی: پرورش ماهی، تجهیزات، نکات و دانستنی های مربوط به آن
عوامل زنده‌ی بیماری‌زا شامل انواع ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها هستند که بیماری‌های عفونی ایجاد می‌کنند و عوامل غیرزنده شامل: عوامل محیطی آب و عوامل تغذیه‌ایی هستند که بیماری‌های غیر عفونی ایجاد می‌کنند. اگرچه در اکثر موارد بروز بیماری در مراکز تکثیر و پرورش آبزیان، بیماری حالت عفونی نشان می‌دهد که در پژوهش‌ها این عامل عفونی به عنوان عوامل تلفات بیان می‌شوند.
در این مقاله سعی داریم بیماری‌هایی که میگوهای پرورشی ممکن است در طول دوره پرورش با آن‌ها مواجه شوند را به شما معرفی نماییم.
بهداشت در پرورش میگو
مهم‌ترین اصول مدیریت بهداشتی استخرهای پرورش میگوها انتخاب محل مناسب تکثیر و پرورش، مدیریت بهینه‌ی عوامل غیر زنده‌ی بیماری‌زا نظیر تامین آب با کیفیت و جیره‌ی غذایی مناسب در مراحل تکثیر و پرورش، پیشگیری از ورود عوامل زنده‌ی بیماری‌زا به مخازن مرکز تکثیر و استخرهای پرورشی و کنترل بیماری در مخازن و استخرهای پرورشی است. همچنین تشخیص دقیق و به‌موقع بیماری و جلوگیری از شیوع آن، یکی از مهم‌ترین بخش‌های مدیریت بهداشتی پرورش آبزیان محسوب می‌شوند.
مهم‌ترین بیماری‌های محیطی و تغذیه‌ایی میگوها
بیماری سندروم بدن خمیده در میگو (Body cramp syndrome):
بیماری سندروم بدن خمیده در میگو یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزارع پرورشی میگو بوده که عامل اصلی آن به‌طور کامل شناخته نشده است. در این بیماری در حالی که میگو زنده است، ماهیچه‌های بخش شکمی منقبض و این بخش به‌طور کامل خمیده و سفت می‌شود و به حالت طبیعی باز نمی‌گردد. بیماری اغلب در جا به جایی و دستکاری میگو در دماهای بالا، تغییرات ناگهانی دما در استخرها و عدم توازن مواد معدنی مورد نیاز بدن میگو در جیره غذایی بروز پیدا می‌کند. میگوها بیشتر در استخرهای خاکی و در مراحل نوجوانی و بلوغ به این بیماری حساس هستند. روش درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد و بهترین روش اجتناب از جابه‌جایی میگوها در ساعات گرم و بهینه سازی جیره غذایی است.
سندروم بیماری بدن خمیده میگو
بیماری پوست اندازی ناقص در میگو (Incomplete molting):
بیماری پوست اندازی ناقص در میگو یکی از بیماری‌های محیطی است که در صورت پایین بودن دما در مراکز پرورشی بروز می‌کند. میگوها در مراحل زوآ، مایسیس و پس از لاروی حساسیت بیشتری دارند. در این بیماری پوسته قدیمی به طور کامل از بدن جدا نشده که همین امر سبب شنای نا متعادل لارو میگو شده و به راحتی شکار می‌شود یا در فرآیند همجنس‌خواری توسط سایر میگوها خورده می‌شوند. در صورت مشاهده این بیماری، بهترین و کاربردی ترین روش، افزایش فوری دما در مخازن به وسیله هیترهای ترموستات دار است.
بیماری پوست اندازی ناقص در میگو
بیماری سندروم آبشش سیاه در میگو (Black gill syndrome):
بیماری سندروم آبشش سیاه در میگو بیشتر به پیراسنجه‌های محیطی آب مربوط است. سیاه شدن آبشش به‌دلیل رنگدانه‌های ملانین است که در بخش ملتهب و نکروز بافتی آبشش تجمع پیدا می‌کنند. غلظت بالای فلزات سنگین و مواد شیمیایی ماندد کادمیوم، مس، پرمنگنات پتاسیم، ازن، نفت خام، آب‌های با اسیدیته بالا، آمونیاک و نیتریت می‌توانند سبب سیاه شدن آبشش شوند. همچنین کمبود ویتامینC نیز سبب بروز این بیماری می‌شود. میگوها در تمام مراحل رشد به این بیماری حساس هستند و روش درمان آن بسته به عامل بیماری متفاوت می‌باشد. مشاهده آبشش سیاه ممکن است به علت قارچ ها نیز باشد که در بخش بیماری های قارچی در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
بیماری آبشش سیاه در میگو
بیماری حباب گازی در میگو (Gas bubble disease):
بیماری حباب گازی در میگو اغلب در اثر فوق اشباعیت گاز نیتروژن و گاهی اکسیژن محلول در آب در میگوها بروز پیدا می‌کند. تمام مراحل زیستی میگوها به این بیماری حساس هستند و یکی از شایع‌ترین انواع بیماری‌ها می‌باشد. علائم و حباب‌های روی آبشش یا زیر پوسته میگو در میگوهای بالغ به‌راحتی قابل مشاهده است اما در مراحل لاروی و پس از لاروی ممکن است بیماری با چشم غیر مسلح دیده نشود و نیاز به بررسی‌های میکروسکوپی خواهد داشت. میگوهای مبتلا به این بیماری دارای شنای غیر عادی و سریع هستند و بخش سر-و سینه بالاتر از بخش شکمی قرار می‌گیرد. این بیماری در بافت‌ها موجب انسداد جریان همولنف و کانال‌های خونی می‌شود و کارایی تنفس را کاهش می‌دهد.این بیماری را می‌توان با هوادهی مصنوعی و کاهش غلظت گازهای محلول در آب و متعادل کردن شرایط محیطی مداوا کرد.
بیماری حباب گازی در میگو
بیماری در اثر کاهش شدید اکسیژن در میگو (Hypoxia)
بیماری در اثر کاهش شدید اکسیژن در میگو بیشتر در استخرهای پرورش متراکم و فوق متراکم رخ می‌دهد و گونه‌های میگوی ببری سیاه، میگوی سفید هندی و میگوی موزی نسبت به این بیماری حساس‌تر هستند. این بیماری با کاهش ناگهانی و شدید اکسیژن در استخرهای پرورشی اتفاق میوفتد و منجر به تلفات گسترده‌ایی خواهد شد. این حالت بیشتر در شب اتفاق می افتد. یکی از کار‌هایی که می‌توان در زمان بروز بیماری انجام داد نصب هواده در محل‌های مناسب می باشد.
بیماری در اثر کاهش شدید اکسیژن در میگو
سندروم یا بیماری بدن یا عضله سفید در میگو (White muscle syndrome):
سندروم یا بیماری بدن یا عضله سفید در میگو از شایع‌ترین بیماری‌های تغذیه‌ایی در میگوها محسوب می‌شود. عامل این بیماری بیشتر کیفیت نامناسب غذا، عدم توازن مواد معدنی در جیره‌ی غذایی و کمبود مواد معدنی می‌باشد. این بیماری به سرعت زمینه را برای سایر عوامل بیماری‌زا ایجاد می‌کند و میگو را به سایر بیماری‌ها مبتلا خواهد کرد. این بیماری اغلب در پرورش‌های متراکم و فوق متراکم دیده می‌شود و هم در مراحل پس از لاروی و نوجوانی و هم در مراحل پرورشی دیده می‌شود. در این بدن بدن از ناحیه شکمی سفید می‌شود.
بیماری بدن یا عضله سفید در میگو
سندروم یا بیماری پوسته‌ی آبی در میگو (Blue shell syndrome)
سندروم یا بیماری پوسته آبی در میگو هم به علت عوامل محیطی بوده و هم تغذیه‌ایی است. این بیماری بیشتر در مراحل بلوغ و پیش از بلوغ در استخرها گزارش شده است و حساسیت گونه‌های مختلف به این بیماری متفاوت است و میگوی ببری سبز بیشترین میزان حساسیت را دارد. در حالت بیماری رنگ میگو به آبی آسمانی تغییر پیدا کرده و میگو بی‌حال و سست است و اغلب پوسته نرم و نازک دارد. در صورت پخت این میگوها، به رنگ قرمز در نمی‌آیند. عوامل این بیماری کمبود رنگدانه کارتنوئیدی آستاگزانتین در جیره‌ی غذایی، کیفیت پائین آب استخر و مشکلات مربوط به ترکیب خاک استخرها می‌باشد. در این بیماری نیز با ضعیف شدن سیستم ایمنی شرایط برای بروز سایز بیماری‌ها مهیا می‌شود.
سندروم پوسته آبی در میگو
مهم‌ترین بیماری‌های ویروسی میگوها:
بیماری ویروسی عفونت و نکروز مراکز خون‌ساز در میگو (IHHNV):
بیماری ویروسی عفونت و نکروز مراکز خون‌ساز در میگو سبب ایجاد عفونت پوستی و نکروز بافت‌های خون‌ساز می‌شود. تمام گونه‌های میگوها در تمامی مراحل زندگی خود به این بیماری حساس هستند و در صورت بروز این بیماری بیشتر بافت‌های بدن دچار نکروز می‌شوند. تلفات این بیماری تا حدود 90% گزارش شده است. علائم بیماری خاص نیستند و رفتار شنا در میگوهای بیمار تغییر می‌کند و اشتها نیز به شدت کاهش می‌یابد. برای تشخیص این بیماری نمونه برداری بافتی انجام شده و با کمک کیت‌های تشخیص و تستPCR بیماری تشخیص داده می‌شود.
سندروم یا بیماری لکه سفید در میگو (WSSV):
سندروم یا بیماری لکه سفید در میگو از مهم‌ترین بیماری‌های میگوها بوده و منشا آن اولین بار در میگوی ژاپنی بوده است. بیماری اغلب در استخرهای پرورشی در مراحل نوجوانی و بلوغ بروز پیدا می‌کند. ویروس این بیماری از گروه ویروس‌های باکولوویروس است و علایم بالینی آن واضح بوده و در ابتدای بیماری لکه‌های سفید در بخش کاراپاس مشاهده شده ولی در مراحل پیشرفته این لکه‌ها در کل بدن ظاهر می‌شوند و هپاتوپانکراس نیز بزرگ و تیره رنگ می‌شود. میگوهای بیمار اشتهای خود را از دست داده و در کناره‌های استخر تجمع پیدا می‌کنند. تلفات در این بیماری شدید و در مدت 3 روز 100% تلفات خواهیم داشت. جهت جلوگیری از ورود این عامل بیماری‌زا به مرکز تکثیر باید از ذخایر SPF استفاده کرد.
بیماری ویروسی لکه سفید در میگو
بیماری ویروسی سر زرد میگو (YHV):
بیماری ویروسی سر زرد میگو به صورت سیستمیک سراسر بدن میگو را فرا می‌گیرد و بیشتر اندام‌های داخلی بدن میگو به ویژه بافت‌های آبشش، سیستم لنفاوی، سلول‌های خونی و بافت همبند را درگیر می‌کند. در مراحل نوجوانی تا بلوغ میگوی ببری سیاه و میگوی موزی حساسیت بیشتری به این بیماری دارند. در این بیماری بخش سر-سینه زرد رنگ دیده می‌شود. مصرف غیر طبیعی غذا و توقف غذاگیری از علائم بیماری بوده که منجر به تلفات شدهمی شود. مشابه سایر بیماری‌های ویروسی پیشگیری از ورود عامل بیماری‌زا بهترین راه مقابله با آن است.
بیماری ویروسی سر زرد در میگو
مهم‌ترین بیماری‌های باکتریایی در میگو:
1)بیماری باکتریایی بدن درخشان در میگو (Lumiescent bacterial disease):
عامل ایجاد بیماری باکتریایی بدن درخشان در میگوها دو گونه باکتری به نام‌های Vibrio harveyi و Vibrio splendidus هستند. تمامی میگوها به این بیماری هستند و بیشترین تلفات در مراحل لاروی، پس از لاروی و میگوهای نوجوان خواهد بود. هرچند که در تمامی مراحل زیستی میگو به این بیماری حساس هستند. در صورت بروز بیماری لاروها ضعیف و رنگ آن‌ها سفید و کدر می‌شود و همچنین لاروهای آلوده در تاریکی پرتوهای سبز رنگ از خود ساطع می‌کنند. در صورت آلودگی به این بیماری به علت عفونت های سیستماتیک تلفات تا 100% گزارش شده است. برای پیشگیری از این بیماری بهترین کار ضدعفونی آب می‌باشد.
بیماری باکتریایی بدن درخشان در میگو
2) بیماری باکتریایی رشته‌ایی در میگو(Filamentous bacterial disease):
بیماری باکتریایی رشته‌ایی در میگو جزو بیماری‌های ثانویه است و عامل آن باکتری Leucothrix می‌باشد. تمامی میگوها در تمام مراحل زیستی به این بیماری حساس هستند و با برهم خوردن شرایط کیفی آب و ایجاد شرایط استرس‌زا برای میگو، باکتری عامل این بیماری به‌سرعت روی سطح پوسته‌ی بدن رشد می‌کند و موجب ایجاد رشته‌هایی در سطح بدن خواهد شد. برای پیشگیری از این بیماری، بهبود کیفیت آب، استفاده از جیره غذایی مناسب و استفاده از درمان پیشگیرانه با استفاده از فرمالین یا سایر ترکیبات ضدباکتریایی برای کنترل باکتری‌های رشته‌ایی موثر خواهد بود.
بیماری باکتریایی رشته‌ایی در میگو
مهم‌ترین بیماری‌های قارچی در میگو
بیماری قارچ‌زدگی لارو میگو(Larval mycosis disease):
بیماری قارچ‌زدگی لارو میگو در تخم‌ها، مراحل لاروی تا پس از لاروی شیوع دارد و سبب افزایش مدام ریسه‌های قارچی همراه با التهاب در سطح بدن لاروها می‌شود. تخم‌ها، لاروها و پس از لاروهای آلوده دارای ظاهری کدر و سفید رنگ هستند که به دلیل شیوع میسلیوم‌های قارچی در سراسر بدن است. همچنین این بیماری موجب تلفات ناگهانی در مراحل زوآ و مایسیس خواهد شد. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری روش‌های ضدعفونی آب و جلوگیری از ورود گونه‌های حامل بیماری می‌باشد.
بیماری قارچ زدگی لارو میگو
بیماری قارچی فوزاریوم در میگو (Fusarium disease) :
بیماری قارچی فوزاریوم در میگو یکی دیگر از بیماری های قارچی است. نام دیگر این بیماری، بیماری آبشش سیاه است زیرا سبب ایجاد لکه‌های تیره رنگ روی سطح آبشش و پوسته می‌شود. به تقریب تمامی گونه‌های میگو در مراحل تخم، لارو، پست لاروی و نوجوانی به این بیماری حساس هستند. قارچ عامل این بیماری به‌طور مشخص بافت‌های مرده یا آسیب دیده مانند زخم‌های ناشی از تراکم بالا، آبشش آسیب دیده یا زخم‌های ناشی از سایر بیماری‌ها را مورد حمله قرار می‌دهد. استفاده از مواد ضدقارچی تا حدودی در کنترل این بیماری موثر است.
بیماری قارچی فوزاریوم یا آبشش سیاه در میگو
