علت کاهش تولید شیر گاو ها در گله های شیرده می تواند متفاوت باشد. گاوداران ممکن است به صورت مقطعی یا بلند مدت کاهش قابل توجهی را در رکورد تولید شیر مشاهده کنند. این دلایل می توانند وابسته به عوامل تغذیه ای، محیطی و مدیریتی باشند. در این مقاله قصد داریم موارد قابل بررسی در هنگام مشاهده افت تولید شیر در گاوداری را بررسی نماییم.
اثر تنش گرمایی در کاهش تولید شیر گاو
شایع ترین علت افت رکورد تولید شیر و درصد چربی آن بروز تنش گرمایی است. بسته به شدت گرما و رطوبت ممکن است تولید شیر گله بین 3 تا 20 درصد کاهش یابد. در هنگام تنش گرمایی به علت کاهش مصرف خوراک، مصرف انرژی جهت مقابله با اثرات تنش و ایجاد عدم تعادل در الکترولیت های بدن، گاوها با افت عملکرد مواجه می شوند. در سال های اخیر با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش فشار تولید بر گاوها، اثرات تنش گرمایی بیشتر مشاهده می شوند. جهت مقابله با تنش گرمایی راهکارهای مدیریتی و تغذیه ای مختلفی تا به حال پیشنهاد شده اند.
با پشت سر گذاشتن فصل تابستان که با تنش گرمایی همراه بوده است، گاوداران انتظار بهبود در رکوردهای تولید شیر در هفته های اول پاییز و فصل های بعدی را دارند. اما اثرات تنش گرمایی می توانند در زمانی فراتر از تابستان مشاهده شوند. اثرات کوتاه مدت تنش گرمایی ممکن است بین 6 تا 8 هفته بعد از پایان آن مشاهده شوند. اما اثرات بلند مدت تنش گرمایی شامل تاثیر بر سلامت بدن و بافت پستانی و همچنین نرخ باروری هستند. یافته های علمی نشان داده اند تنش گرمایی در دوره خشکی باعث جلوگیری از بازسازی سلول های بافت پستانی و در نتیجه تولید شیر کمتر در دوره بعدی شیردهی می شود.
افزایش میانگین روزهای شیردهی
هنگامی که یک گاو شیرده روزهای اوایل تولید شیر را پشت سر می گذارد، تولید شیر به طور طبیعی نسبت به دوران پیک تولید کاهش می یابد. بنابراین هنگامی که در یک گله تعداد گاوهای اوایل شیردهی نسبت به گاوهای اواسط و اواخر شیردهی کاهش می یابد (افزایش میانگین روزهای شیردهی)، باید منتظر کاهش تولید شیر بود. این مسئله در گله هایی که با همزمان سازی فحلی زایمان ها را به زمان های خاصی از سال منتقل می کنند طبیعی است. اما در غیر این صورت افزایش روزهای شیردهی ممکن است به علت کاهش نرخ باروری در گاوهای گله باشد.
لاغر بودن گاوها در اوایل شیردهی
هنگامی که گاوها با امتیاز شرایط بدنی پایین وارد دوره شیردهی می شوند، رسیدن آن ها به اوج تولید و پایداری پیک تولید به طور منفی تحت تاثیر قرار می گیرد. چرا که در اوایل شیردهی گاوها نمی توانند خوراک کافی مصرف کنند و در نتیجه احتیاجات انرژی تولید و نگهداری آن ها تامین نمی شود. در نتیجه آن ها در شرایط بالانس منفی انرژی نمی توانند از طریق بافت چربی انرژی خود را تامین کنند. اگر گاوها فاقد منابع انرژی یا توان انتقال چربی از بافت چربی باشند، به پیک تولید نمی رسند و تولید آن ها در روزهای اواسط شیردهی به سرعت کاهش می یابد. همچنین گاوهایی که دچار مشکلات دوره انتقالی هستند با عوارض متابولیکی جدی در اوایل شیردهی مواجه شده و به سرعت وزن خود را از دست می دهند که عملکردی مشابه گاوهای لاغر خواهند داشت.
روزهای اواخر شیردهی فرصت مناسبی برای برگرداندن گاو به امتیاز شرایط بدنی مطلوب است. در دوره خشکی باید سعی بر تثبیت وزن گاو تا جای ممکن باشد. در برخی مواقع که غلات یا سیلاژ ذرت دارای قیمت بالایی بوده یا به میزان کافی دسترس نیستند، گاوداران بالاجبار میزان آن ها را در جیره برخی از گروه ها نظیر گاوهای خشک کاهش می دهند. بنابراین گاوها در هنگام زایمان امتیاز شرایط بدنی مطلوب را نداشته و در روزهای اوایل شیردهی با مشکل تامین انرژی مواجه می شوند.
اثر تراکم گاوها بر کاهش تولید شیر
گاهی وقت ها به ناچار گاوها به گله اضافه می شوند. در حالی که جیره غذایی به گروه آن ها اضافه نشده است و یا فضای کافی آخور یا محل استراحت کافی وجود ندارد. ازدحام در محل آخور می تواند باعث شود گاوها، به خصوص گاوهای تازه زا یا اوایل شیردهی و همچنین شکم اول غذای کمتری مصرف کنند. این مسئله به تنهایی و یا در کنار سایر عوامل گفته شده می توانند باعث کاهش تولید شیر یا میزان درصد چربی شوند. تراکم یکی از شاخصه های اصلی دخیل در رفاه دام است که به طور مستقیم بر سلامت و عملکرد آن موثر است.
کیفیت علوفه
کیفیت و در نتیجه ارزش تغذیه ای منابع علوفه ای بسته به سن، میزان بلوغ، نوع درو کردن، و گونه علوفه متفاوت است. علاوه بر آن به خاطر تفاوت در شرایط آب و هوایی ممکن است تغییراتی در میزان مواد مغذی به وجود آمده باشد. همچنین یافته های علمی نشان داده اند که ممکن است تغییراتی در توان هضم علوفه ها در فلور میکروبی شکمبه به وجود آمده باشد. این تغییرات ایجاد شده در در قابلیت هضم NDF می تواند به طور واضحی میزان انرژی و پروتئین دریافتی گاوها و همچنین عملکرد شکمبه در هضم سایر منابع خوراکی را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین با توجه به تغییرات علوفه، باید تغییرات لازم در جیره نیز اعمال شود. بهتر است جیره ها با توجه به آنالیز مواد غذایی موجود به طور ماهانه مورد بازبینی قرار گیرند تا گله شرایط تولید اقتصادی و عملکردی خود را حفظ کند.
کاهش دانه در سیلاژ ذرت
خشکسالی یا گرما در زمان بلوغ ذرت علوفه ای ممکن است باعث کاهش میزان دانه و یا سیلاژ ذرت برای گاوداری شود. این تغییر می تواند میزان انرژی به دست آمده توسط علوفه را کاهش دهد. برای مقابله با این اتفاق باید میزان منابع انرژی موجود در کنسانتره را با استفاده از دانه های غلات یا پسماندهای کشاورزی افزایش داد. این موضوع باعث افزایش قیمت تمام شده خوراک می شود.
تغییرات کیفی سیلاژ ممکن است اثراتی را نیز بر هضم بخش های نشاسته و فیبر جیره بگذارند و در نتیجه جمعیت باکتریایی قادر نباشد مانند قبل علمکرد مناسبی را در تامین مواد مغذی نهایی برای بدن گاو داشته باشند. چرا که انرژی آزاد شده در زمانی ارزشمند است که بتواند توسط باکتری ها برای ساخت ترکیبات مورد نیاز بدن برای تولید بهینه مصرف شود. در نتیجه ممکن است تولید شیر کاهش یابد.
بنابراین در این مورد نیز باید با نظارت مستمر جیره نویس عملکرد تولیدی را حفظ نمود. یکی دیگر از راهکارهای جلوگیری از افت عملکرد ترکیب سیلاژ با کیفیت از سال های قدیم با سیلاژ جدید است.
تغییر در علوفه های مورد استفاده
یکی دیگر از راهکارهای مقابله با کمبود ذرت و یا خشکسالی های پیاپی، قرار دادن علوفه های دیگر نظیر سیلاژ تولید شده از علوفه سورگوم است. اما این علوفه ها نسبت به سیلاژ ذرت میزان انرژی کمتری دارند. اگرچه می توان از آن ها نیز در جیره استفاده کرد، اما تغییرات لازم در جیره باید توسط متخصص تغذیه اعمال شود. چرا که علوفه های مختلف در میزان انرژی، نیتروژن و اسیدهای آمینه ای که برای میکروارگانیسم های شکمبه و بدن دام تامین می کنند متفاوت هستند. این مسئله مخصوصا در گله های با میانگین تولید روزانه بیش از 35 کیلوگرم اهمیت دارد.
مدیریت گاوهای دوره انتقالی
طی کردن یک دوره انتقالی سالم و ایمن برای تولید شیر مناسب گاوها در روزهای اوایل شیردهی ضروری است. جیره غذایی مناسب، فضای استراحت و مصرف خوراک، در مدت زمان سه هفته قبل تا سه هفته بعد از زایمان یک نقطه شروع مناسب برای دوره شیردهی است. جیره ها در این دوره باید میزان کافی فیبر برای نشخوار مناسب و پر شدن شکمبه را داشته باشند. همچنین تامین ویتامین ها و مواد معدنی پر مصرف و کم مصرف در این دوره اهمیت دارد. وقوع مشکلاتی مانند تب شیر می تواند آسیب جدی به عملکرد شیردهی وارد نماید. انرژی و پروتئین کافی (نه بیشتر از حد نیاز) نیز باید تامین گردند.
ناهنجاری های خفیف اگرچه معمولا به وضوح دیده نمی شوند، اما در گاوهای تازه زا موجب کاهش مصرف خوراک قبل و بعد از زایمان شده و همراه با افت امتیاز شرایط بدنی تولید شیر و عملکرد تولید مثلی کاهش می یابد.
وقوع بیماری ها در گاوها
بیماری های حاد مانند ورم پستان، متریت و تب شیر می توانند تولید شیر و عملکرد تولید مثلی را کاهش دهند. علاوه بر آن سموم کپکی یا مایکوتوکسین های موجود در علوفه و کنسانتره مصرف خوراک و در نتیجه عملکرد تولید و باروری را کاهش می دهند. همچنین مایکوتوکسین ها با تضعیف سیستم ایمنی و آسیب به دستگاه گوارش، زمینه را برای درگیری و یا شدت بیشتر بیماری های عفونی و متابولیکی فراهم می کنند.
