همه مرغان تخمگذار به دلیل تولید تخم مرغ و فشارهای متابولیسمی وارده به زرده، در درجه های مختلف درگیر بیماری متابولیکی کبد چرب هستند. با یادگیری راهکارهای درمانی و یا پیشگیری این سندروم، می توان از اثرات منفی بر کاهش تولید تخم مرغ، افت کیفیت پوسته و تلفات در مزارع پرورشی جلوگیری کرد. در نهایت حاشیه سود مرغداری را افزایش داد. لطفأ با ما همراه باشید.
کبد چرب چیست؟
نیازهای تغذیه ای مرغ تخمگذار در هر مرحله از زندگی متفاوت است. بنابراین طیور بر اساس مرحله رشدی، خوراک مصرفی و افزایش وزن آن ها مدیریت می شوند. در بدن پرنده، کنترل برنامه های سنتز و تخریب چربی (متابولیسم چربی) تحت تاثیر عوامل خارجی (جیره مصرفی، محیط و…)، کمپلکس مولکول ها و مکانیسمی ناشناخته داخلی است.
در دوره پیک تولید، جیره مرغ تخمگذار انرژی بالائی دارد. از این رو؛ پرنده چربی مازاد خود را در محوطه شکمی، زیر پوست، اطراف روده، دور قلب، تخمدان ها، مجرای تخمگذاری و از همه مهمتر در کبد ذخیره می کند. با افزایش تجمع چربی در کبد، بافت آن نرم و آسیب پذیر شده و در نهایت پرنده مبتلا به کبد چرب می شود.
سندرم کبد چرب، یک اختلال در متابولیسم چربی است. که به طور معمول در مرغ های تخمگذار پرورش یافته در قفس، به ویژه در دوره اوج تخمگذاری رخ می دهد. این سندروم، بزرگ ترین خطر برای سلامت پرنده ها، بخصوص در چرخه های طولانی تر تولید است. در حیوانات وحشی، تجمع چربی در کبد یک سازگاری فیزیولوژیکی با نیاز ها انرژی در شرایط خاص مانند مهاجرت و خواب زمستانی می باشد.
علائم کبد چرب در مرغ تخمگذار
اغلب در زمان بروز کبد چرب، درصد تخمگذاری فارم های پرورشی در اوج تولید، حدودأ 70 الی 85 درصد با بازه زمانی کوتاه است. گله های درگیر معمولأ به صورت مزمن اشتهای خود را از دست داده، کم تحرک شده و در شرایط حاد پوست بدن پرنده زرد رنگ و به راحتی قابل شناسایی هستند.
علائم بالینی این سندروم در مرغ تخمگذار با کاهش عملکرد و تولید تخم مرغ، ضعیف شدن پوسته تخم مرغ، کوتاه شدن اوج تولید و یا عدم رسیدن به پیک تولید، افزایش مصرف آب در سالن، اسهال (مدفوع آبکی)، کاهش راندمان خوراک، ورم صورت، شکم و مرگ ناگهانی پرنده نمایان می شود. تلفات در شرایط عادی فارم های پرورشی مرغ تخمگذار بیش از 6 درصد نیست اما در شرایط درگیری کبد چرب درصد تلفات سالن، بیش از 20 درصد می رسد.
در کالبد شکافی پرنده های مبتلا، ما شاهد افزایش وزن، خونریزی نقطه ای و رسوب مقدار زیادی چربی در کبد، محوطه شکمی، زیر پوست، روده ها، عضلات اطراف قلب و معده هستیم. همچنین رسوبات چربی در کبد موجب انسداد مویرگ ها، رنگ پریدگی و نارسایی آن می شود. با افزایش رسوبات چربی در مجاری تخمگذار، مرغان در زمان تولید فشار زیادی متحمل شده و منجربه پارگی و خونریزی داخلی کبد می شوند.
راهکار های پیشگیری کبد چرب در مرغ تخمگذارو عوامل موثر بر آن
مدیریت، تقویت تولیدات روزانه و ایجاد محیط مناسب مهمترین اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا به کبد چرب در مرغ تخمگذاراست. در مجموع تأمین سیستم استاندارد و اطمینان از محیطی تمیز، بهداشتی، دما و رطوبت مناسب، ضدعفونی منظم، حفظ تهویه مطلوب و اجتناب از تجمع گازهای سمی در سالن های پرورش طیور مهمترین اقدامات پیشگیرانه کبد چرب هستند.
در خصوص خوراک مصرفی با نظارت دقیق و توجه به تازگی آن، اطمینان از کیفیت خوب، ممانعت از مصرف کپک ها و خوراک های نامرغوب ، مضر و در نهایت جلوگیری از تنش گرمایی در تابستان می توان از ابتلا به کبد چرب جلوگیری کرد.
مایکوتوکسین هایی از جمله تریکوتسن و فومنسین بر استرس اکسیداتیو و پراکسیداسیون لیپید اثرگذار هستند. این سموم ازطریق القاء روند پراکسیداسیون لیپید ممکن است عملکرد میکروزوم کبد را کاهش داده و از طریق مهار عملکرد سیستم زنوبیوتیک ها ( سیتوکروم P450) مقدار و فعالیت آنتی اکسیدان های دفاعی بیولوژیکی، بویژه کاهش سیستم های گلوتاتیون ردوکس شده و بسته به درجه استرس اکسیداتیو کبد چرب را القاء کنند. براساس تحقیقات قبلی، مایکوتوکسین های تریکوتسن روند پرواکسیداسیون لیپیدها را افزایش می دهد.
درمان کبد چرب در مرغ تخمگذار
مرغ های تخمگذار در هر مرحله از زندگی نیازهای تغذیه ای متفاوتی دارند. بنابراین مقدار خوراک مصرفی براساس رشد آن ها کنترل می شود. همچنین از افزایش وزن مرغ ها یا سطح انرژی جیره جلوگیری کرده و در زمان درگیری گله به کبد چرب به روش های تغذیه ای و مدیریتی می توان اثرات منفی کبد چرب را به حداقل رساند.
روش تغذیه ای درمان کبد چرب در مرغ تخمگذار
مهمترین روش تغذیه ای برای کاهش عوارض کبد چرب، بالانس متعادل نسبت پروتئین به انرژی است. در واقع، خوراک با انرژی کمتر و فیبر بالاتر از 6 درصد مصرف می شود. در طول دوره تولید نیز، اندازه گیری مکرر وزن بدن و انرژی خوراک مصرفی ضروری بوده و همچنین تغذیه متعادل اسید آمینه برای جلوگیری از کبد چرب بسیار حائز اهمیت است. زیرا، اسیدهای آمینه برای انتقال اسیدهای چرب به بافت چربی ضروری هستند.
جیره های غذایی باید بر اساس گونه و میزان تولید پرنده فرموله شود. تا بتواند نسبت انرژی به تولید را در محدوده معقولی کنترل کند. نسبت انرژی به پروتئین جیره غذایی مرغ تخمگذار باتوجه به دمای محیط و درصد تخمگذاری متفاوت می باشد. کاهش مقدار انرژی جیره غذایی کمتر از نیاز پرنده نیز به دلیل افزایش تنش به کبد موجب بروز کبد چرب می شود. زیرا تأمین انرژی مورد نیاز از چربی برای تشکیل زرده خیلی راحت تر از کربوهیدرات ها است.
راهکارهای مدیریتی درمان کبد چرب در مرغ تخمگذار
علاوه بر روش های تغذیه ای با مدیریتی مناسب، می توان اثرات منفی کبد چرب را در گله به حداقل رساند. ارتقاء کیفیت و بالانس جیره، تنظیم و بررسی سایز توری آسیاب، اندازه ذرات خوراک، تأمین فضای مناسب، تنظیم دمای محیط و کاهش استرس در گله با کاهش فعالیت های مازاد کارگران، سرو صدا تجهیزات می توان ارتعاشات را در سالن به حداقل رساند و استرس های منتقل شده به مرغ را کاهش داد.
افزودنی های مناسب برای درمان کبد چرب در مرغ تخمگذار
معمولأ شیوع کبد چرب در گله های مرغ تخمگذار در تابستان بالا است. استفاده از افزودنی های مناسب مانند ویتامین ها ( E,B,A,C)، مواد معدنی ( سلنیوم و…)، اسیدهای آمینه ( کولین، متیونین، بتائین)، اسید های صفرا (با هدف تقویت دفع و متابولیسم اسیدهای چرب)، ممانعت از تجمع چربی در کبد و کاهش فشار متابولیکی در آن می توان از سندرم کبد چرب پیشگیری و یا پیامد های منفی آن را کاهش داد. افزودنی های بهبود دهنده دستگاه گوارش مانند پرو بیوتیک ها، پری بیوتیک ها، فایتوژنیک ها و اسیدیفایر ها برای کاهش اثرات التهابات، تقویت اثرات آنتی اکسیدانی، بهبود هضم و جذب مواد مغذی، جلو گیری از حضور سموم و تقویت سدهای دفاعی می توانند از آسیب های کبدی جلوگیری کنند.
یک پاسخ
ممنون از مطالب علمی خوبی که منتشر می کنید