سین بیوتیک ها که ترکیب پروبیوتیک و پریبیوتیک هستند، یکی از افزودنی های محبوب در دامپروری، به خصوص پرورش مرغ گوشتی و تخمگذار هستند. چرا که موجب تقویت ایمنی و سلامت دستگاه گوارش می شوند. در این مقاله قصد داریم به مزایا و ویژگی های سین بیوتیک مناسب بپردازیم.
نقش سین بیوتیک ها در جیره طیور
امروزه هدف اصلی از پرورش طیور، کاهش ضریب تبدیل خوراک و بهبود عملکرد رشد است. با پیشرفت علم و تحقیقات بیشتر در زمینه طیور، دانشمندان به این نتیجه رسیدند بهبود فلور میکروبی روده در عملکرد رشد و تولیدات طیور تأثیر مستقیمی دارند. میکروارگانیسم های دستگاه گوارش به دو دسته باکتری های مفید و باکتری های مضر تقسیم می شوند. باکتریهای مفید با سنتز برخی از ویتامین ها و اسید لاکتیک باعث بهبود عملکرد رشد طیور می شوند. حفظ تعادل جمعیت میکروب های روده بر هضم و جذب مواد غذایی و سلامت طیور تأثیر مستقیمی دارد.
عوامل تأثیر گذار بر جمعیت میکروبی دستگاه گوارش طیور
روده محل اصلی ارتباط با عوامل بیماری زای بیرونی است. رشد و تکثیر جمعیت میکروب های روده از بدو تولد شروع شده و تقریبأ تا یک ماهگی به تعادل می رسند. نوع ترکیبات میکروارگانیسم های روده بسته به عواملی همچون جیره غذایی، سن، بستر، مدیریت فارم، ژنوتیپ پرنده و گونه پرورشی متفاوت می باشد. بهترین زمان استفاده از مکمل های سین بیوتیک قبل از به تعادل رسیدن جمعیت میکروبی دستگاه گوارش (قبل از یک ماهگی) است ( Donaldson, Erin E., et al,2017) ،(Gantois, Inne, et al,2009 ).
پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها
پروبیوتیک ها میکروب های زنده و پری بیوتیک ها مواد غذایی غیر قابل هضم در دستگاه گوارش هستند. این مواد با تأثیر گذاری بر فلور میکروبی دستگاه گوارش موجب بهبود عملکرد رشد و ارتقاء سلامت طیور می شوند. به ترکیبات پروبیوتیک و پری بیوتیک توأم با هم که اثر تقویتی بر سلامتی طیور دارند سین بیوتیک گفته می شود. عملکرد ترکیبات زیست فعال (پروبیوتیک، پری بیوتیک و پست بیوتیک) بسته به نوع مصرف (مایع و جامد)، نوع فرآوری خوراک و دز مصرفی متفاوت می باشد ( González-Herrera,et al,2021).
مقاله پیشنهادی: همه چیز درباره پروبیوتیک
انواع پروبیوتیک های مورد استفاده در جیره طیور
از جمله رایج ترین سویه های باکتری پروبیوتیک ها در جیره طیوری؛ باکتری های اسید لاکتیک، استروپتوکوکوس ها و بیفیدوباکترها می توان نام برد. دمای مناسب فعالیت لاکتوباسیلوس ها حدودأ 38 الی 25 درجه سانتی گراد است، اما محیط کشت های مقاوم، مقاومت دمایی لاکتوباسیلوس ها را افزایش داد( (Crowford,1979 .شکل خشک شده باکتری های اسید لاکتیک به دلیل ناتوانایی در تشکیل اسپور در برابر تنش های فرآیند پلت حساس می باشد. لذا با کمک روشهایی مانند پوششدار کردن از عملکرد پروبیوتیک ها محافظت کرد (شـریعت مداری و محیطـی اصـلی، 1387).
محدوده غلظت تأثیر گذاری مکمل های سین بیوتیک
طبق بررسی های انجام شده توسط محققین مختلف، بهترین محدوده غلظت اثرگذاری سین بیوتیک ها 6 10، 7 10، 8 10و 9 10 cfu/g است (Hill, Colin, et al,2014 )( Markowiak,et al 2017).
عوامل تأثیر گذار بر عملکرد پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها مکمل های میکروبی هستند که در صورت مصرف در دز مناسب، با فرآیند حذف رقابتی با پاتوژن ها اثرات مفیدی بر ترکیب فلور میکروبی روده دارند ( Mountzouris et al.,2007). پروبیوتیک ها باکتری های تولید کنند اسید لاکتیک ( باسیلوس ها، بیفیدو باکتریوم، لاکتوکوکوس، انتروکوکوس، لاکتوباسیلوس ، استرپتوکوکوس) هستند که هیچ گونه اثر التهابی بر دستگاه گوارش ندارند (Santoso, et al.1995 ) (Patterson and Burkholder,2003).
عملکرد پروبیوتیک ها، بسته به توانایی زنده مانی در دستگاه گوارش متفاوت است.همین طور؛ مدت زمان زنده مانی پروبیوتیک ها تحت تأثیر شرایط نگه داری، مراحل فرآوری خواک و هضم در دستگاه گوارش بستگی دارد ( Ross, R. P., et al.2005). طبق بررسی های انجام شده، پروبیوتیک ها با تأثیرگذاری بر مورفولوژی روده ( Dong et al,2016)، ساختار میکروویلی های روده، قابلیت هضم مواد مغذی (Radjan et al,2017)، ظرفیت آنتی اکسیدانی ( inatom otomaru ,2018) و عملکرد ایمنی (junaid et al,2018)، رقابت بر اتصال به اپیتلیوم روده با باکتری های تولید کننده سم (Cutting,2010; Lee et al.,2010) Nava et al,2005;
طبق بررسی های (karimi ) و همکاران در سال 2011 استفاده روزانه 100 گرم پروبیوتیک موجب افزایش زنده مانی(10937 برابر) سلول های روده بزرگ می شود. باکتری های لاکتوباسیل با تولید نوکلئوتید و سنتز ویتامین A,B در بهبود عملکرد روده اثر گذار هستند (Rajab et al,2002)( Fuller et al 1989).
عوامل تأثیر گذار بر بهبود کارآیی پروبیوتیک ها
فرآیندهای پوشش دار کردن با تشکیل غشأ به دور سلول پروبیوتیک موجب کاهش آسیب و نابودی سلول ( Burgain et al,2011)، افزایش زنده مانی در طی فرآیند پردازش و ذخیره سازی خوراک ( Zuidam et al,2010)، حفظ فعالیت متابولیکی پروبیوتیک ها قبل و بعد از مصرف خوراک و توزیع یکنواخت پروبیوتیک می شود ( Picot et al,2004) ( Krasaekoopt et al,2003).
محیط فعالیت و اثرگذاری پروبیوتیک ها
فعالیت محصولات پروبیوتیک مبتنی بر محیط مایع است. اما نگه داری و حمل ونقل به این صورت بسیار پرهزینه ای خواهد بود. برای این منظور، پروبیوتیک ها به صورت خشک در حالت تعلیق رشد برای نگه داری طولانی مدت نگه داری می شوند. پس از مصرف، پروبیوتیک های خشک دوباره هیدارته شده و مجددأ به عنوان سلول طبیعی به فعالیت و تقسیم خود ادامه می دهند ( Bohbot et al,2012).
عملکرد پری بیوتیک ها
پرمصرف ترین پری بیوتیک ها کربوهیدرات با زنجیره کوتاه و غیر قابل هضم از قبیل فرواکتواولیگوساکارید (FOS)، الیگو فروکتوز OF) ) و اینولین هستند. محققینی همچون SHANG و همکاران در سال 2015 نشان دادند FOS موجب افزایش ضخامت مخاط روده، افزایش بیان ژن ( IL-10 و INF-γ mRNA )، تغییر ترکیبات لکوسیت و سطوح سرم IgY در برابرچالش های لیپوساکارید می شود. علاوه بر این؛ مکمل های FOS با تنظیم متابولیسم پروتئین ماهیچه های اسکلتی در جوجه های گوشتی و سلامت میکروویلی های روده می شوند( Shang rt al,2014,2018). الیگوساکارید مانان نوعی پری بیوتیک است که مکانیسم انتخابی نداشته و موجب تحریک سیستم ایمنی می شود ( Spring, P., et al.2000).
انتخاب نوع سویه پری بیوتیک مقاوم در برابر pH اسیدی آنزیم های گوارشی و صفرا بسیار حائز اهمیت می باشد ( Argyri et al,2012). اینولین و فروکتوالیگوساکارید ها به عنوان رایج ترین پری بیوتیک ها به طور مستقیم و غیر مستقیم بر رشد بیفیدوباکتری های بومی و لاکتوباسیل ها اثر انتخابی دارند ( Patterson et al,2003). پری بیوتیک ها، پایداری اکسیداتیو گوشت در جوجه های گوشتی را بهبود می بخشند ( Zhang et al,2005).
تأثیر سین بیوتیک ها بر طیور
ترکیبات سین بیوتیک با تأثیر گذاری مستقیم و غیر مستقیم خود برسلامت دستگاه گوارش موجب بهبود عملکرد طیور می شوند. طبق بررسی های برخی از محققین ( (jang et al,2019 ترکیبات سین بیوتیک در زمان مواجه شدن طیور با تنش گرمایی در جلوگیری از اثرات منفی شوک گرمایی بر تغییرات مورفولوژی و پارامتریک روده اثرگذار هستند. (Bogucka, Joanna, et al.2019) طبق بررسی های انجام شده( Tayeri, Vahid, et al.2018) استفاده از افزودنی های سین بیوتیک موجب کاهش کلسترول خون و افزایش باکتری های تولید کننده اسید لاکتیک می شوند. ترکیبات سین بیوتیک در افزایش سطح ایمنی ذاتی جوجه ها نیز مفید می باشند ( Stefaniak,et al,2019).
ترکیبات سین بیوتیک مورد استفاده در جیره طیوری
نمونه های اولیه ترکیبات سین بیوتیک، باکتری های تولید کننده لاکتیک ( لاکتوباسیلوس ها) و مخمر ساکارومایسس سرویزیه برای افزایش کارآیی و عملکرد روده در تک معده ای ها استفاده می شده اند (Markowiak,et al, 2018). در ترکیبات جدید تولید سین بیوتیک از لاکتوباسیلوسspp و ساکرومایسس سرویزیه به عنوان پروبیوتیک و ترکیب اینولین منبع پری بیوتیکی استفاده می شود ( Śliżewska,et al, 2020).
ترکیبات سین بیوتیکی با دارا بودن قابلیت های پروبیوتیک و پری بیوتیک، هم در روده کوچک و هم در روده بزرگ نقش خود را ایفا می کنند ( van den et al,2000) ( Gibson et al,2000). طبق بررسی های انجام شده ترکیبات سین بیوتیک متشکل از لاکتوباسیلوس پلانتاروم و فروکتوالیگوساکارید پوشش دار شده در بهبود عملکرد رشد، افزایش قابلیت هضم کلسیم و فسفر، ظرفیت آنتی اکسیدانی، سطوح سرم IgG، IgA عملکردی مشابه مکمل های آنتی بیوتیکی دارند (Dinev et al., 2018).
دلیل اصلی استفاده از مکمل های سین بیوتیک این است که پروبیوتیک ها بدون غذای پری بیوتیک خود آستانه تحمل کمتری نسب به دما، اکسیژن و کاهش pH دستگاه گوارش دارند ( Sekhon et al , 2010). ترکیبات سین بیوتیک با مصرف اکسیژن محیط روده، فعالیت پاتوژن های هوازی را محدود می کنند.
ملاحضات نگه داری پروبیوتیک ها
فروکتان نوعی اینولین است که اثر محافظتی به عنوان غذای پری بیوتیک و بهبود بقاء و فعالیت پروبیوتیک در طی مراحل ذخیره سازی، فرآوری خوراک در دستگاه گوارش دارند ( Donkor et al,2007). همچنین پودر خشک آب پنیر، اثر محافظتی مشابهی بر افزایش طول عمر مفید، مقاومت بر تغییرات pH آنزیم های ترشحی دستگاه گوارش بر باکتری های پروبیوتیک می شود. همین طور این مواد باعث می شوند باکتری های پروبیوتیک در غلظت های بالا به روده برسند ( Kos et al,2000)( Akalin et al,2007)
طبق بررسی های انجام شده پروبیوتیک های مبتنی بر گونه های باسیلوس در برابر حرارت مقاوم بوده و در دمای معمولی اتاق ماندگاری طولانی دارند. همچنین در ph پایین معده زنده می مانند. بنابراین دمای پلت هیچ گونه تأثیری بر عملکرد پروبیوتیک ها ندارند. با این حال در بررسی انجام شده مکمل های پروبیوتیک دمای پلت 85 درجه سانتی گراد نسبت به دمای پلت 75 و 90 درجه سانتی گراد تأثیر معنی داری بر بازدهی عملکرد طیورداشته اند (Amerah,2013)
Amerah, A. M., et al. “Effect of pelleting temperature and probiotic supplementation on growth performance and immune function of broilers fed maize/soy-based diets.” Animal Feed Science and Technology 180.1-4 (2013): 55-63.
.
