مواد نگهدارنده خوراک دام، طیورو آبزیان ترکیباتی هستند که هم زمان با کاهش بار میکروبی از رشد عوامل فاسد کننده میکروارگانیسمی در خوراک جلوگیری کرده و موجب حفظ کیفیت و سلامت محصول می شوند. در این مقاله قصد داریم به اهمیت و انواع ترکیبات نگهدارنده خوراک بپردازیم.
معرفی مواد نگهدارنده خوراک دام، طیور و آبزیان
مواد نگهدارنده تنها مخصوص صنعت غذای انسانی نیستند. در صنایع غذایی انسانی انواع زیادی از نگهدارنده های شیمیایی و طبیعی وجود دارند. در صنعت خوراک دام، طیور و آبزیان نیز امروزه مواد نگهدارنده ارائه شده اند. در این مقاله قصد داریم به استراتژی های جلوگیری از رشد آلودگی ها در خوراک و مواد نگهدارنده قابل استفاده در خوراک بپردازیم. پیش از این در مقاله کاهش آلودگی خوراک دام و طیور به عوامل آلاینده میکروبی و شیمیایی خوراک و روش های کاهش آن ها پرداخته ایم. فساد خوراک موجب کاهش کیفیت، هدر رفت خوراک و مواد مغذی، ایجاد بیماری، مسمومیت، کاهش عملکرد و مرگ حیوان مصرف کننده خواهد شد.
پیش از پرداختن به مواد نگهدارنده خوراک نظیر اسیدی فایرها و ضد عفونی کننده ها و مشخصات نوع مناسب آن ها، به عوامل فاسد کننده خوراک خواهیم پرداخت.
عوامل فاسد کننده خوراک
عوامل فاسد کننده خوراک دام، طیور و آبزیان را می توان از دو جنبه عوامل زنده (میکروارگانیسمی) و غیر زنده (شرایط محیطی) بررسی نمود. همچنین این عوامل را می توان به دو دسته اولیه و ثانیه تقسیم کرد. عوامل اولیه، عواملی هستند که از ابتدا در خوراک وجود داشته اند. به عنوان مثال پودر گوشتی که از حیوان آلوده به سالمونلا تهیه شده است دارای آلودگی اولیه می باشد. عوامل ثانویه آلودگی خوراک عواملی هستند که در مراحل تولید، انتقال، نگهداری و مصرف وارد خوراک می شوند.
عوامل میکروبی فاسد کننده خوراک
عوامل میکروبی فاسد کننده خوراک دام، طیور و آبزیان شامل باکتری ها، قارچ ها، مخمرها، ویروس ها، انگل ها و… هستند که به سه صورت می توانند اثرگذار باشند. دسته اول میکروب هایی هستند که مواد مغذی نظیر چربی ها و ترکیبات آلی و نیتروژنه را مصرف و ترکیبات تغییر یافته مضری از آنان نظیر لیپیدهای اکسید شده رادیکال آزاد یا TVN یا نیتروژن فرار را تولید می کنند. هچنین این میکروارگانیسم ها ممکن است آنزیم هایی را تولید کنند که اثرات منفی بر کیفیت مواد مغذی خواهند گذاشت. از جمله این میکروارگانیسم ها می توان به گونه های لیپولیتیک سودوموناس، آکروموباکتر و یا برخی از مخمرها را نام برد . دسته دیگر آن ها میکروب هایی هستند که با رشد در خوراک، مواد مسمومیت زا نظیر اندوتوکسین ها ، مایکوتوکسین ها، پراکسیدها و… را در خوراک افزایش می دهند.
مقاله پیشنهادی: شاخص tvn چیست؟
اندوتوکسین ها بخشی از دیواره سلولی باکتری های گرم منفی نظیر کلستریدیوم ها هستند که ماهیت لیپوپروتئینی داشته و با ورود به بدن حیوان ایجاد آسیب می نمایند.
مایکوتوکسین ها ترکیبات ثانویه حاصل از رشد و فعالیت برخی از قارچ های هستند که انواع مختلفی داشته و باعث آسیب های جدی به سلامت، تولید مثل و عملکرد می شوند. از جمله قارچ های کپکی ایجاد کننده مایکوتوکسین ها می توان به برخی از گونه های فوزاریوم و آسپرژیلوس اشاره نمود.
پراکسیدها رادیکال های آزاد هستند که توسط برخی میکروب ها تولید شوده و موجب تخریب جدی غشا، اندامک ها و نوکلوئتیدهای سلولی می شوند. رادیکال های آزاد از جمله عوامل ایجاد کننده تنش اکسیداتیو در دام، طیور و آبزیان هستند. تنش های اکسیداتیو تبعات زیادی را برای سلامت و عملکرد آن ها خواهند داشت.
دسته سوم ترکیبات آلوده کننده خوراک شامل قارچ ها، باکتری ها، ویروس ها، انگل ها و … هستند که به طور مستقیم با ورود به دستگاه گوارش قابلیت بیماری زایی به شیوه تهاجمی یا از طریق تولید متابولیت ها خواهند شد. از جمله این میکروارگانیسم ها می توان به باکتری های ای کلای، کلستریدیوم پرفرجنس، سالمونلا، بروسلا، تک یاخته هایی نظیر آلمریا که عامل کوکسیدیوز است، برخی کرونا ویروس ها، قارچ ها و… اشاره کرد.
عوامل محیطی و فیزیکی فاسد کننده خوراک
عوامل محیطی و فیزیکی فاسد کننده خوراک شامل موارد متعددی هستند که با رعایت آن ها در مراحل نگهداری و حمل و نقل می توان از فساد خوراک جلوگیری کرد.
گرما در محدوده ی خاصی می تواند عاملی مساعدکننده برای رشد میکروب های فاسد کنند باشد. معمولا اغلب عوامل فاسد کننده در دماهای بین 10 تا 60 درجه بیشترین عملکرد را دارند. در دمای پایین تر فعالیت میکروارگانیسم ها کمتر می شود، اما در دمای بالاتر میکروب ها شروع به کاهش فعالیت یا نابودی می کنند. در فراوری خوراک معمولا از دماهای 70 الی 85 درجه (خوراک دام و طیور) یا دماهای بالاتر از 120 درجه (خوراک اکسترود شده آبزیان) استفاده می شود که ممکن است بسیاری از عوامل آلاینده میکروبی تحت تاثیر قرار بگیرند، اما انواع مخربی از آن ها ممکن است قابلیت زنده مانی در این دما را داشته باشند.
رطوبت نیز از جمله عوامل مهم در فساد خوراک است. خوراک دارای رطوبت بالاتر از 15 درصد، بسیار مستعد فساد هستند. در مطلب کنترل رطوبت خوراک به این موضوع به طور کاملتر پرداخته ایم.
اکسیژن یکی دیگر از عواملی است که در فرایند فساد خوراک دخیل است. pH محیط نیز از جمله شرایط موثر در میزان فساد است. اغلب عوامل فاسد کننده در محدوده pH خنتثی فعالیت بیشتری دارند. برخی از آن ها نیز در pH های کمی بالاتر فعال هستند. یکی از راهکارهای جلوگیری از فساد کاهش pH محیط است که در تولید خوراک دام وظیفه اسیدی فایر ها است. در ادامه به اثر اسیدی فایر ها بر فساد خوراک خواهیم پرداخت.
شکل آسیاب شده غلات به دلیل سطح تماس محیطی بالاتر و دسترسی بیشتر میکروارگانیسم ها سریع تر دچار فساد می شود. ماهیت شیمیایی خوراک ها نیز در فساد پذیری آن ها موثر است. خوراک های دارای قند محلول، پروتئین و چربی بالا سریع تر از سایر اقلام دچار فساد می شوند.
مقاله پیشنهادی: شکل فیزیکی خوراک و تاثیر آن بر روی کیفیت خوراک
علاوه بر این وجود حشرات، جوندگان، پرندگان، آلودگی های محیطی، مجاورت با مواد آلوده و … سایر شرایطی هستند که احتمال آلودگی را افزایش می دهند
مواد نگهدارنده خوراک چه چیزهایی هستند؟
مواد نگهدارنده خوراک دام، طیور و آبزیان ترکیباتی هستند که با نامساعد کردن شرایط برای رشد میکروارگانیسم های فاسد کننده یا نابودی آن ها موجب جلوگیری از فساد خوراک و افزایش ماندگاری آن می شوند.
استفاده از اسیدی فایر به عنوان ضد عفونی کننده
اسیدی فایر به معنی اسیدی کننده است و در تغذیه دام، طیور و آبزیان به اسیدهای چرب کوتاه زنجیر (یک تا شش کربن) به صورت آزاد یا نمک آن ها اطلاق می شود. این اسیدها دارای خاصیت تغذیه ای و ضد میکروبی هستند. تفاوت شکل آزاد و نمک اسیدی فایرها این است که نمک اسیدهای آلی دارای pH بالایی بوده و بیشتر خاصیت تغذیه ای دارد، اما اسید آلی به صورت آزاد دارای pH کمتری است. pH اسید آلی بستگی به طول زنجیره و تعداد گروه های کربوکسیل دارد. بنابراین اسید آلی که طول زنجیره کوتاه تری داشته باشد و گروه های کربوکسیلی بیشتری داشته باشد. بنابراین هرچقدر یک اسیدیفایر از نظر اسیدی سازی قوی تر باشد، آن اسیدیفایر دارای خاصیت ضد میکروبی بالاتری بوده و بیشتر باعث کاهش میکروب ها می شود. ضمن اینکه این نوع از اسیدی فایرها خاصیت تغذیه ای نیز دارند.
همچنین یک اسیدی فایر مناسب باید ترکیبی از اسیدهای آلی متفاوت باشد. چرا که هر یک از آن ها بر گونه های میکروارگانیسمی خاصی اثر بیشتری دارند. همچنین نوع نمک اسیدهای آلی نیز باید در یک اسیدیفایر گنجانده شود. چرا که نمک های اسید آلی با تفکیک آرام خود به یک اسیدی فایر حالت کندرهش بودن نیز می دهند.
در مقاله مقدار مصرف اسیدی فایر در دان طیور به قدرت اسیدهای آلی و نمک های آن ها که در تغذیه حیوانات پرورشی استفاده می شود پرداخته ایم.
A-CID قدرتمندترین اسیدی فایر ساخت ایران
فرمالدهید به عنوان ضدعفونی کننده خوراک
فرمالدهید یکی از ضد عفونی کننده های قدرتمند است که شکل پودری آن سبب از بین بردن آلودگی های میکروبی و ضد عفونی کردن خوراک می شود. این ترکیب با ورود به سلول میکروارگانیسم در عملکرد سلولی آن ایجاد اخلال کرده و نابودی آن می شود.
میزان استفاده از ضد عفونی کننده های پودری نظیر A-Clean بسته به روش مصرف، میزان آلودگی و نوع ماده خوراکی مورد نظر متفاوت است. جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با ضد عفونی کننده پودری می توانید به صفحه مربوط به محصول A-Clean در همین وبسایت مراجعه نمایید.
