منابع خوراک دام – معرفی انواع اجزاء خوراک دام

با توجه به رشد جمعیت و افزایش تقاضا به پروتئین، صنعت دامپروری پیشرفت چشم گیری داشته است. برای ورود به این صنعت، باید نیازهای اولیه دام را شناسایی کرد؛ که با توجه به نژاد و هدف پرورش متفاوت است. یکی از اصلی ترین و مهمترین نیاز دام، خوراک می­باشد بالغ بر 60 الی 70 درصد هزینه مربوط به پرورش و 40 تا 50 درصد از ارزش ناخالص شیر را به خود اختصاص می­دهد. خوراک دام شامل علوفه و کنسانتره می­باشد؛ که در این مقاله به شرح آن ها خواهیم پرداخت.

در مقاله بهترین منابع اصلی خوراک دام و طیور به معرفی مهمترین منابع پرداخته ایم که پیش از این مقاله مطالعه آن را پیشنهاد میکنیم.

منابع خوراک دام و معرفی اجزای مختلف آن

علوفه

علوفه دام شامل یونجه، علف­ باغی و کاه، سیلاژ و… می­باشد. هزینه­ های خوراک را حداقل ممکن نگه می­دارد. همچنین اهمیت اصلی علوفه به علت انجام کافی فرایند نشخوار و تنظیم شرایط شکمبه است. در تهیه علوفه برای جلوگیری از فعالیت آنزیم های گیاهی و میکروبی از درصد رطوبت آن می­کاهند؛ که میزان رطوبت گیاه بستگی به عواملی مثل گونه گیاه، منطقه آب و هوایی پرورش، زمان برداشت و شرایط نگه داری دارد.

 

یونجه

در بخش علوفه­ های دامی می­توان یونجه را به دلیل خوش خوراکی ودرصد پروتئین و کلسیم، فسفر و ویتامین­های A و D بالای آن به عنوان بهترین و مغذی­ترین علوفه معرفی کرد. زمان گلدهی مشخص کننده­ ی نوع واریته یونجه بوده و بهترین زمان برداشت آن (اوایل گل دهی) 3/1 بوته به گلدهی رسیده باشد بهترین زمان برداشت با قابلیت هضم قابل قبول می­باشد. مصرف هم بصورت تازه، خشک شده و سیلو آن می­باشد.

عوامل موثر بر ارزش غذایی یونجه می تواند بسته به گونه گیاه، میزان بلوغ، نسبت ساقه به برگ، نوع خاک پرورش یافته، اقلیم آب و هوایی پرورش یافته شده و زمان برداشت متفاوت می­باشند.

 

علوفه­ های باغی

علوفه­ های باغی به دلیل الیاف بلندی که دارند موجب افزایش نشخوار دام شده و از نفخ دام جلوگیری می­کنند و به نوبه خود بهتر عامل افزایش چربی شیر می­باشند. ولی در دامپروری صنعتی به دلیل آنالیز نامعلوم استفاده از آن ها زیاد توصیه نمی­شود.

 

کاه

ساقه و برگ بخشهای کاه را تشکیل می دهند که پس از جداسازی دانه در فرآیند خرمن کوبی باقی می­ماند. کاه به دلیل فقر مواد مغذی و معدنی و فیبر بالایی که دارد جزء کم ارزش ترین مواد خوراکی دسته بندی می شود که بین انواع کاه­ های تولیدی کاه جو کیفیت بالایی دارد به نسبت آن کاه برنج و بعد کاه گندم دسته بندی میشوند.

معمولا برای افزایش هضم کاه آن را با اوره غنی سازی می­کنند. معمولا مواد مغذی افزودنی بصورت محلول روی کاه اسپری می­شود.

 

سیلاژ

سیلاژ کردن علوفه هضم غذای دام را بهبود بخشیده، شیرتولیدی را افزایش می­دهند و از افت کیفیت ماده جلوگیری می­کنند؛ سیلاژها حاصل تخمیر ساقه و برگ ذرت و جو یا علوفه یونجه هستند. سیلو فرآورده­ های علوفه­ای با توجه به طیف رطوبتی محصول به دو دسته سیلوهای پر رطوبت (درو-مستقیم) و سیلو های کم رطوبت (کمتر از 60 درصد) تقسیم می­شوند. گاهی برای بهبود ارزش غذایی علوفه از افزودن­ هایی شامل غلات (50 کیلو در تن)، آب پنیر خشک (10 کیلو در تن) و ملاس (10 کیلو در تن) استفاده می شود که منابع تامین کننده­ ی کربوهیدرات قابل تخمیر هستند.

 

سیلاژ یونجه

سیلاژ یونجه باعث بهبود کیفیت یونجه و افزایش اشتهای حیوان می­شود-بهترین نوع یونجه برای سیلاژ یونجه تازه (چین اول) است به لحاظ رطوبت بالا یونجه تر خطرات کاهش منیزیم خون و بروز کزاز علفی (Grass tetani) و همین­طور تغییرات سریع در فلور میکربی شکمبه، مخصوصاً در گاوهای پر تولید، مشکلات عوارض متابولیکی را به همراه خواهد داشت.

 

کنسانتره

گاوهای پرتولیدتمام نیاز­های خود را نمی­توانند تنها با مصرف علوفه تامین نمایند. مخلوط کنسانتره با علوفه می­تواند تمام کسری موادمغذی، پروتئین، مواد معدنی پر نیاز و کم نیاز و همچنین ویتامین های مورد نیاز گاوهای پرتولید جبران کند. کنسانتره از مجموع مواد مغذی تشکیل شده اند و از اجزای مهم خوراک به شمار می ­آیند.

سلامت، تولید و رشد بهتر دام به ارمغان می­ آورند با این حال با تمام ویژگی های عنوان شده نباید مصرف کنسانتره بیش از 60 درصد کل ماه خشک مصرفی را تشکیل دهد زیرا با کاهش میزان فیبر جیره درصد چربی شیر افت می ­یابد نکته بسیار مهمی که می­توان به آن اشاره کرد این است که عوامل تاثیر گذار بر میزان مصرف کنسانتره کیفیت و میزان مصرف علوفه توسط دام است. مجموعه مواد مغذی قابل هضم (TDN) کنسانتره بین 65 تا 90 درصد بیشتر از TDN علوفه­ ها است.

 

کنجاله ­ها

کنجاله­ها منابع غنی پروتئین برای دام و طیور می­باشند که ضایعات حاصل از روغن­کشی دانه­های روغنی هستند. با میانگین درصد پروتئین 20 تا 50 درصد بهترین منبع پروتئینی دام محصوب می­شوند. درفرآیند روغن کشی در صورت جداسازی غشا از دانه به دلیل کاسته شدن فیبر آن کنجاله حاصل، قابلیت هضم ظاهری بالایی دارد؛ اما در تغذیه نشخوارکنندگان کنجاله حاوی غشای بذر به دلیل تامین فیبرخام غذا استفاده میشود.

 

کنجاله سویا

بهترین منبع تامین پروتئین، می توان کنجاله سویا با پروتئین 40 درصد و چربی 20 درصد را عنوان داشت؛ زیرا بیشترین اسید­های آمینه ضروری مورد نیاز حیوان را تامین می­کند. در فرآیند روغن کشی و حرارت دهی مواد ضد تغذیه ای سویا (مهار کننده­های آنزیم ­های گوارشی) کاهش می­یابند؛ اما از لحاظ ویتامین B فقیر بوده و باید از مکمل های ویتامینه یا پروتئین حیوانی نیز در جیره استفاده شود.

مطلب پیشنهادی: مقاله جایگزین سویا

ارزیابی کیفی کنجاله سویا

 

کنجاله کلزا

به دلیل هزینه بالای خوراک و کنجاله سویا می­توان به عنوان بهترین جایگزین کنجاله سویا کنجاله کلزا را معرفی کرد. کنجاله کلزا تقریبا 35 درصد پروتئین،12 تا 14 درصد فیبر می­باشد پروتئین آن دارای ترکیب اسیدآمینه مناسبی است و تنها در اسید آمینه لیزین محدودیت دارد اما از لحاظ متیونین و سیستئین در سطح مناسبی قرار دارد؛ و متاسفانه ترکیبات ضد تغذیه ای آن به نسبت کنجاله سویا 30 برابر بیشتر است این ترکیبات عامل تیره شدن رنگ کنجاله کلزا و طعم تند آن میشوند.

 

کنجاله پنبه دانه

پس از استخراج روغن از دانه پنبه کنجاله پنبه دانه بدست می ­آید که بسته به کیفیت و ناخالصی آن به سه درجه تقسیم می­شود. میزان پروتئین آن تقریبا 20 تا 24 درصد و با چربی 10 الی 12 درصد می­باشد و برای جلوگیری از فساد پذیری آن باید رطوبت کمتر از 10 درصد داشته باشد.

از این نوع کنجاله تنها 15 درصد جیره غذایی گاو استفاده می شود. خوشخوراکی این محصول بالا بوده که در ترکیب با سایر اجزای خوراک افزایش اشتها و افزایش وزن را به همراه دارد. به دلیل ماده ضدتغذیه ­ای گوسیپول آن همراه با مقداری آهن استفاده می­شود.

 

منابع پروتئین حیوانی

پروتئین های حیوانی یکی از بخش های تامین پروتئین در تغذیه دام ها هستند. پودر گوشت، پودر ماهی، پودر خون و… از جمله این منابع هستند. پودرهای پروتئین حیوانی میزان پروتئین بالایی دارند. اما استفاده از آن ها به دلیل خطرات احتمالی میکروبی، کاهش خوشخوراکی و احتمال فساد میکروبی محدود است. در هنگام تهیه این منابع پروتئینی باید میزان TVN آن ها مورد توجه قرار گیرد.

مطالب پیشنهادی در این مورد:

راه کارهای کاهش شاخص TVN

همه چیز درباره پودر گوشت

 

سبوس

سبوس، درصد کربوهیدرات بالای آن باعث شده به عنوان یکی از منابع تامین انرژی دامی رده بندی شوند و از غشای بیرونی جو، برنج و گندم تولید می شوند. در سبوس های تولیدی، مصرف سبوس گندم به دلیل درصد سلولز بالای آن دقت لازم را باید داشته باشیم. استفاده زیاد از سبوس برنج به علت قابلیت هضم پایین و انباشت در شکمبه توصیه نمی شود.

 

موادمعدنی

عناصر معدنی بسته به میزان تراکم به دو گروه ماکرو مینرال (کلسیم، فسفر، پتاسیم، سدیم، کلر، گوگرد، منیزیم) و میکرو مینرال (ید، آهن، مس، سلنیوم، مولیبدن، فلوئور، کبالت، منگنز و روی) تقسیم میشوند. در این بین مواد معدنی کیلاته با توجه به سطح پوشش مختلف که دارند باعث افزایش سرعت جذب و زیست فراهمی بهتر مواد می شوند.

 

ویتامین­ ها

 ویتامین ها جهت بازدهی بهینه و انجام فرایند های فیزیولوژیک بدن مورد نیاز هستند. این ترکیبات ضروری نسبت به سایر مواد مغذی مقدار بسیار کمتری دارند و پایداری آنها به طور مستقیم تحت تاثیر شرایط انبار خوراک می­باشند زیرا در اثر اکسیداسیون از بین می­روند برخی از ویتامین­ها توسط جیره تامین شده و برخی دیگر درنتیجه فرآیندهای میکروبی شکمبه تولید می­شود. دو گروه اصلی ویتامین­ها، محلول در چربی (A،D،E،K) و ویتامین­های محلول در آب (complex- B، C و کولین ) تقسیم می­شوند.

 

استفاده از کنسانتره پلت

مهمترین فواید کنسانتره می توان به حذف خطای کارگری در زمان تولید خوراک، محاسبه دقیق نیازهای بیولوژیکی دام در هر مرحله وشرایط انبارداری و تهیه آسان تر آن اشاره کرد.

پلت بایندر چیست و چه تاثیری در خوراک دام دارد؟

افزودنی ­های خوراک

برای حداکثر استفاده از توان ژنتیکی دام از افزودنی­های مختلفی استفاده می شود؛ که به شرح برخی از آن ها می­پردازیم:

پیش از آن شاید مطالعه مقاله معرفی افزودنی های خوراک دام و طیور در درک بهتر مطالب پیش رو مفید باشد.

 

بافرها

انجام مناسب فرایندهای تخمیری و سلامت دام در pH مناسب صورت می گیرد. pH شکمبه در حالت بهینه باید بین 5/8 تا 6  باشد. در صورت کاهش pH دام دجار اسیدوز می شود که فرایندهای میکروبی شکمبه و سلامت بدن حیوان به خطر خواهد افتاد. از جمله مهمترین بافرهای مورد استفاده در تغذیه دام می توان به جوش شیرین (بیکربنات سدیم) اشاره کرد.

اگرچه ترکیبات آلکالایزر یا افزایش دهنده pH نظیر اکسید منیزیم نیز استفاده می شوند.

 

آنزیم­ها

 بدن حیوانات برای هضم برخی ترکیبات به کمک آنزیم های اگزوژنوس نیازمند اند که میزان تولید آن در بدن کافی نیست. برای استفاده بهینه از خوراک نیازمند افزودن برخی از آنزیم ها به خوراک هستیم. آنزیم ها این قابلیت رو دارند که بدون تغییر ساختار پروتئینی خود سرعت واکنش های متابولیکی را افزایش دهند؛ و در دماهای بالاتر از 85 درجه سانتی گراد غیر فعال میشود.

آنزیم­های افزودنی در جیره و سوبسترای آن ها، به پروتئازها آنزیم­های تجزیه کننده پروتئین (پروتئولاتیک)، لیپاز­ها آنزیم­های تجزیه کننده چربی (لیپو. لایتیک)، کربوهیدرات­ها بخصوص فیبر (فیبرو لایتیک) و موادمعدنی تفکیک میشوند.

آنزیم­های تجزیه کننده کربوهیدارت را بر اساس نوع کربوهیدرات آن به دو دسته آنزیم­های تاثیر گذار برنشاسته (آمیلاز) و آنزیم­های تاثیرگذار بر مواد غیر نشاسته­ای (بتا گلوکاناز، زایلاناز، ماناناز و سلولاز) تقسم بندی می­شوند. آنزیم سلولاز نقش مهمی در هیدرولیز میکروفیبریل های سلولزی ایفا می کند. سلولاز می تواند با سیلاژهای کشاورزی و دانه های خوراکی ترکیب شده و سبب افزایش ارزش تغذیه ای خوراک وافزایش عملکرد حیوان شوند.

 

پروبیوتیک­ها

مکمل­های غذایی که با تعادل بار میکروبی روده در نشخوارکنندگان جوان باعث بهبود دستگاه گوارش و سلامت بیشتر دام می­شوند. ویژگی­هایی که پروبیوتیک­های مورد استفاده در خوراک دام دارند: منشاء آن از میزبان باشد- بیماری­زا نباشد-در تمام فرآینده­های تولید و ذخیره سازی خوراک پایدار باشد-در مقابل هضم و تجزیه اسیدی دستگاه گوارش مقاوم باشد شرایط فرآوری آسان­تری داشته باشد-زنده و پایدار باشد. پروبیوتیک­ها بخصوص در زمان استرس با افزایش تعداد سلول های روده سیستم ایمنی را تقویت می­کنند.

همه چیز درباره پروبیوتیک ها

پری­بیوتیک­ها

ترکیبات خوراکی غیر قابل هضم که پیش نیاز میکرو ارگانیسم های مفید دستگاه گوارش و افزایش سیستم دفاعی میزبان می­شوند. باعث جذب بیشتر آهن، روی، کلسیم و منیزیم می­شوند.

 

سین­بیوتیک­ها

ترکیب پروبیوتیک و پری­بیوتیک را سین بیوتیک می­گویندو باعث بهبود فلور میکروبی دستگاه گوارش و سیستم ایمنی می­شوندنتایج استفاده را می­توان به کاهش اثرات مخرب استرس زا، کاهش بیماری های عفونی و گوارشی دستگاه گوارش، کاهش ضریب تبدیل و افزایش وزن گیری، تقویت سیستم ایمنی و بهبود راندمان تولیدوترشح آنزیم اشاره داشت.

 

اسیدی­فایرها

 اسید آلی کربوکسیلیک دارای عامل-COOH و زنجیره­های کوتاه و با زنجیره 1 تا 7 کربن را اسید فایر می­گویند. نقش اسیدی­فایرها کاهش PH خوراک و دستگاه گوارش وممانعت از رشد پاتوژن ها می­باشند بعنوان ضد کپک نیز فعالیت دارند و میزان مصرف در جیره 0.25 درصد می­باشد. نقش اسیدی­فایر­ها: حفظ pH مناسب دستگاه گوارش- بهبود هضم و جذب پروتئین در معده-افزایش مصرف خوراک-کاهش تولید آمونیاک–افزایش جذب مواد معدنی می­باشد. اسیدی فایرها بیشتر در جیره گوساله مورد استفاده می باشند. از اسیدیفایرها نیز در تغذیه دام های جوان استفاده می شود.

مطالب پیشنهادی:

اهمیت استفاده از اسیدی فایر ها

اسیدی فایر پودری فرتاک

 

توکسین بایندر­ها

نهاده های دامی حاوی برخی از قارچهایی هستند که متابولیت ثاونیه مایکوتوکسین را تولید می­کنند و سموم تولیدی آن برای دام بسیار خطرناک و قابل انتقال به انسان می­باشد. جاذب های مایکوتوکسین که در دستگاه گوارش با این سموم کمپلکس های را ایجاد کرده و از دسترس دستگاه گوارش خارج می­کنند. هرکدام از سموم تولیدی (آفلاتوکسین، اکراتوکسین، زیرالنون،T2، فومنیسین، دئوکسی نیواالنول) تاثیرهای مخربی در رشد، ضریب­تبدیل و تولیدمثل دام داشته که ضرررهای زیادی برای دامدار به همراه دارد.

ویژگی های یک توکسین بایندر خوب چیست؟

 

شرکت سپهر ماکیان فرتاک تولید کننده افزودنی های خوراک دام، طیور و آبزیان می باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر و اخذ مشاوره در رابطه با محصولات شرکت از طریق راه های ارتباطی می توانید با کارشناسان فروش ما در ارتباط باشید.